سرطان پستان: سرطان پستان شايع‌ترين سرطان و دومين عامل مرگ و مير در زنان است. در حال حاضر ماموگرافي تنها روش غربالگري در دسترس براي تشخيص موارد غيرقابل كشف در حين معاينه و تشخيص موارد پنهان سرطان پستان است. اين روش تشخيص مرحله سرطان و انتشار به غدد لنفاوي را آسان‌تر مي‌كند. ضمن اين كه ماموگرافي بين سنين 40 تا 50 سال، به فاصله يك تا 2 سال و پس از 50 سالگي به صورت سالانه توصيه مي‌شود. گرچه ماموگرافي بهترين و زودرس‌ترين روش تشخيص مراحل اوليه سرطان پستان است، معاينه ماهانه پستان توسط خود شخص به تشخيص سرطان پستان در مراحل ابتدايي كمك مي‌كند، به‌طوري كه آمار نشان مي‌دهد 70 درصد موارد سرطان پستان را خود بيمار تشخيص مي‌دهد و به پزشك مراجعه مي‌كند، در اين موارد توده پستاني بزرگ‌تر از 2 سانتي‌متر است.معاينه پستان‌ها توسط پزشك نسبت به معاينه خود بيمار با دقت بيشتري در تشخيص مراحل اوليه سرطان كمك‌كننده است، چون توده حدود يك سانتي متر توسط پزشك قابل لمس خواهد بود. به اين ترتيب ماموگرافي، معاينه هر 6 ماه يكبار توسط پزشك و در نهايت معاينه ماهانه پستان‌ها توسط خود شخص در پايان عادت ماهانه روش‌هاي تشخيص مراحل اوليه سرطان پستان است.

سرطان ريه: سرطان ريه يكي از علل اصلي مرگ در مردان و زنان است، اعتياد به سيگار از عوامل موثر اين بيماري است. هيچ‌گونه شواهدي دال بر شدت موثر بودن غربالگري براي تشخيص سرطان ريه در دست نيست. ولي توصيه مي‌شود سالانه در سنين بالاي50 سال راديوگرافي ريه انجام شود؛ بخصوص در موارد اعتياد به سيگار و وجود علائم ريوي اين مساله بيشتر توصيه مي‌شود.

سرطان روده بزرگ و مقعد: براي غربالگري سرطان روده بزرگ و مقعد بعد از 50 سالگي، انجام آزمايش مدفوع از نظر وجود خون مخفي، معاينه سالانه مقعدي همراه با معاينه زنانگي سالانه و انجام سيگموئيدوسكوپي (آندوسكوپي قسمت پايين روده و مقعد) هر 3 تا 5 سال توصیه می‌شود. البته در بیمارانی كه فامیل درجه یك مبتلا به سرطان روده بزرگ و مقعد یا پولیپ دارند، سن غربالگری 40 سالگی به بعد خواهد بود.

در بیماران با سابقه خانوادگی این بیماری، باید مشاوره ژنتیك انجام شود. بیمارانی كه حامل ژن بیماری هستند یا یافته‌هایی در آنها وجود دارد كه قابل قضاوت نیست، باید از زمان بلوغ به طور سالانه تحت سیگموئیدوسكوپی قرار گیرند. در بیماران دارای تاریخچه خانوادگی سرطان روده بزرگ و مقعد غیرپولیپی ارثی بخصوص اگر سرطان در سن جوانی رخ داده باشد، باید مشاوره ژنتیك انجام شود و آزمون ژنتیكی برای سرطان غیرپولیپی ارثی صورت گیرد. در این موارد باید تمام روده بزرگ از 20 تا 30 سالگی هر یك تا 2 سال و پس از 40 سالگی هر سال مورد بررسی قرار گیرد.

سرطان رحم: سرطان رحم شایع‌ترین سرطان دستگاه تناسلی زنان است، ولی چون علائم آن به صورت خونریزی غیرطبیعی ظاهر می‌شود، اكثرا در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود و از این نظر پیش آگهی این سرطان نسبت به بقیه سرطان‌های دستگاه تناسلی بهتر است. چون این سرطان علائم زودرس ایجاد می‌كند و غربالگری آن نیاز به بیوپسی (تكه‌برداری) مخاط رحمی دارد و این كه روش‌های سونوگرافی نیز مقرون به صرفه نیست، به طور معمول در صورت نبود علائم غیرطبیعی خونریزی، غربالگری برای تشخیص این نوع سرطان در تمام بیماران توصیه نمی‌شود. درخصوص بیماران چاق با سابقه فامیلی سرطان رحم، كولون، پستان و تخمدان، بیماران باسابقه سیكل‌های بدون تخمك‌گذاری و بیماران با سابقه درمان جانشینی استروژن بدون استفاده از پروژسترون (در صورتی كه قبلا هیستركتومی نشده باشند) بيوپسي توصيه مي‌شود. از 35 سالگی، نمونه‌برداری از رحم به طور سرپايی یا پس از بستری در بیمارستان و كورتاژ تشخیصی توصیه می‌شود.

سرطان گردن رحم: سرطان گردن رحم دومين علت مرگ زنان را بعد از سرطان پستان در سنين 44 ـ 15 سالگي در جهان تشكيل مي‌دهد و حتي در خيلي از كشورهاي در حال توسعه شايع‌ترين علت مرگ ناشي از سرطان در زنان است. سالانه نيم ميليون مورد سرطان گردن رحم در دنيا تشخيص داده مي‌شود و حدود 250 هزار مرگ، ناشي از آن است. اين بيماري بر اثر ويروس پاپيلوماي انساني يا HPVs ايجاد مي‌شود.

اين ويروس كه بر اثر تماس‌هاي جنسي در دستگاه تناسلي زنان جايگزين مي‌شود، شايع‌ترين عامل بيماري مقاربتي را تشكيل مي‌دهد. اين ويروس بيشتر از 100 نوع دارد كه حــــــــدود 40 مورد آن ايجاد بيماري در دستگاه تناسلي زنان مي‌كند. شايع‌ترين ويروس كه در ايجاد سرطان گردن رحم نقش دارد نوع 16 و در درجه بعد نوع 18 است به‌طوري كه 75 درصد موارد سرطان گردن رحم بر اثر عفونت با اين دو نوع ويروس HPV ايجاد مي‌شود. انواع ويروس‌هاي با خطر كمتر، نوع 6 و 11 هستند كه 90 درصد عامل ايجادكننده زگيل‌هاي تناسلي هستند. سن شيوع اين زگيل‌هاي تناسلي كمتر از 25 سالگي است.ارتباط سرطان گردن رحم با ويروس پاپيلوماي انساني نزديك به 100 درصد (9/99) تشخيص داده شده است، به‌طوري كه مطالعات نشان داده است خطر فرد با ويروس شماره 16 (نوع پرخطر) براي ابتلا به سرطان گردن رحم 434 برابر بيش از فردي است كه به اين ويروس آلوده نشده است، در حالي كه مثلا در مورد ارتباط سرطان ريه با سيگار اين افزايش ميزان خطر حدود 50 برابر است.

پاپ‌اسمير: پيشگيري از سرطان گردن رحم به وسيله انجام تست پاپ‌اسمير پيش از شناخت عامل ايجادكننده سرطان گردن رحم (ويروس HPV) امكان‌پذير بوده كه در حقيقت پيشگيري ثانويه با تشخيص مراحل اوليه بيماري و ريشه‌كن كردن ضايعات قبل از سرطاني است. در اين روش كه يك روش سلول‌برداري مخاط گردن رحم است، تغييرات سلولي قبل از سرطان مهاجم تشخيص داده مي‌شود، اما اين تست 20 تا 30درصد منفي كاذب دارد، يعني ممكن است حدود 20 تا 30 درصد موارد بيماري تشخيص داده نشود و تكرار آن موارد منفي كاذب را كم كند.به اين سبب توصيه مي‌شود اين تست بعد از ازدواج هر سال تا 3 سال انجام شود و در صورت منفي بودن تست (طبيعي بودن آن) فواصل به 3 ـ 2 سال يكبار افزايش داده شود. به اين ترتيب با توجه به اين كه زمان لازم براي تبديل تغييرات قبل از سرطان به سرطان رحم در گردن رحم حدود 10 سال است، انجام اين تست با اين جدول زماني باعث تشخيص بيماري در مراحل اوليه و ريشه‌كن كردن آن مي‌شود. اين روش غربالگري در كشورهاي پيشرفته باعث شده است كه 75 درصد خطر سرطان گردن رحم كاهش يابد، اما در كشورهاي در حال توسعه به دليل ناآگاهي از اين روش غربالگري خيلي موثر نبوده است و در حال حاضر 80 درصد مرگ و مير ناشي از سرطان گردن رحم در كشورهاي در حال توسعه حادث مي‌شود.

سلول‌هاي شناور در مايع: در سال‌هاي اخير با وجود تغييرات روش پاپ‌اسمير، روش سلول‌هاي شناور در مايع یا Lbc هم معرفي شد؛ اما اين روش هم نتوانسته در كشورهاي در حال توسعه، ميزان مرگ و مير ناشي از سرطان گردن رحم را كم كند. پس از شناخت HPV در خلال دهه‌هاي گذشته به‌عنوان عامل ايجادكننده سرطان گردن رحم از تست تشخيصي DNA ويروس در ترشحات آن استفاده شد، اما اين تست در افراد سالم بخصوص جوان‌ها بدون وجود بيماري مي‌توانست مثبت باشد. بنابراين اين تست هم به‌عنوان تشخيص ضايعات قبل از سرطان به تنهايي ارزشمند نبود، مگر اين كه به همراه پاپ‌اسمير انجام مي‌گرفت.

واكسن HPV: بعدها ايمونولوژيست‌ها براي پيشگيري اوليه سرطان گردن رحم به فكر تهيه واكسن HPV افتادند و سال 1990 از ذرات بدون بيماري ويروس كه نقش عفوني يا سرطاني دارد، توانستند واكسن HPV توليد كنند.