الزام شرکت‌های ارائه‌دهنده‌ی سرویس‌ اینترنتی از سوی دولت برای تغییر تعرفه‌ها و جایگزین کردن سرویس‌های پیشین با تعرفه‌های موسوم به غیر حجمی، باعث شد تا با تعرفه‌های مختلفی نسبت به گذشته روبه‌رو باشیم. در این مقاله علاوه بر ارائه جدولی کامل در راستای مقایسه تعرفه‌ی شرکت‌های مختلف، به شبهات و ابهامات این طرح نیز پاسخ خواهیم داد.

نکات ضروری قبل از مطالعه جدول

• قیمت‌ها و حجم‌های درج شده برای سرویس‌های یک ماهه هستند.
  
• اعداد درج شده، ترافیک بین‌الملل هستند و شما می‌توانید به میزان اعداد داخل جدول، از اینترنت بین‌الملل استفاده کنید.
• ترافیک داخلی در تمام شرکت ها به صورت نیم‌بها، در پیشگامان یک‌سوم و در مخابرات یک‌چهارم کسر خواهد شد. برای مثال اگر ۶ گیگابایت از سرور داخلی دانلود کنید، در تمام سرویس‌ها ۳ گیگ، در پیشگامان ۲ گیگ و در مخابرات ۱.۵ گیگ از حجم کسر خواهد شد. دقت داشته باشید که برخلاف آنچه وعده داده شد، سرورهای داخل ایران لزوما جزو ترافیک داخل محسوب نمی‌شوند بنابراین از شرکت سرویس‌دهنده‌ی اینترنت خود، لیست سایت‌های داخلی را جویا شوید.
• آسیاتک در راستای ارائه طرحی مناسب برای کاربرانی که سرعت بالا، اما حجم کم می‌خواهند، سرویس‌های ۳ و ۸ مگابیت خود را با طرح جدیدی با حجم و قیمت کمتر جایگزین کرده است که به طور استثنا، در ستون مربوطه در جدول ذکر شده‌اند.
• هرکدام از شرکت‌های اینترنتی، ممکن است دارای طرح‌های تشویقی مختلفی برای مشترکین خود باشند که می‌توانید با مراجعه به سایت یا تماس با پشتیبانان فروش، از این موضوع آگاه شوید.

غیر حجمی یا نامحدود؟ بعد از اتمام حجم چه خواهد شد؟

اولین موضوعی که تقریبا اکثر کاربران اینترنتی به آن اشاره می‌کنند، غیر حجمی بودن طرح‌های ارائه‌شده است. تصوری که کاربران از این طرح دارند «اینترنت نامحدود» است؛ درحالی‌که تعرفه‌های جدید نه با عنوان «نامحدود»، بلکه با عنوان «غیر حجمی» در اختیار کاربران قرار خواهند گرفت. معنای اینترنت غیر حجمی این است که برقرار بودن ارتباط اینترنتی شما وابسته به حجم نیست. درواقع شما حتی با گذر از ترافیک‌های منصفانه همچنان قادر به استفاده از اینترنت خواهید بود و به جای قطع شدن سرویس، با کندی نسبتا شدید سرعت مواجه خواهید شد که برای رفع آن باید ترافیک جداگانه (هر یک گیگابایت بین‌الملل ۲ هزار تومان) خریداری کنید. البته بسیاری از کاربران بر این عقیده‌اند که این طرح در عمل غیر قابل استفاده است و استفاده از اینترنت در سرعت‌های پایین مد نظر وزارت ارتباطات (سرعت ۱۲۸ کیلوبیت با دانلود ۱۶ کیلوبایت در ثانیه) غیر ممکن است و کاربر ناچار به خرید حجم خواهد شد که این امر، عملا معنا غیر حجمی بودن را از بین خواهد برد. از همین رو وزیر ارتباطات اعلام کرده است که به‌زودی سرعت‌های جدیدی را به‌عنوان کف سرعت سرویس‌ها تعیین خواهد کرد.

چه میزان ترافیک؟

متأسفانه شیوه‌ی اجرایی و اعلام شدن تعرفه‌ها به قدری مبهم است که بسیاری از کاربران متوجه طرحی که خریداری می‌کنند، نمی‌شوند. بعد از آنکه جدول اختصاصی زومیت از مقایسه حجم «بین‌الملل» تعرفه‌ها را منتشر کردیم، پیام‌هایی درباره تفاوت حجم‌های جدول ما، با حجم اعلامی خود شرکت‌ها دریافت کردیم و اینجا بود که متوجه شدیم تعداد زیادی از کاربران هنوز آگاه نیستند که در تعرفه‌های جدید، درواقع چند گیگابایت حجم خریداری می‌کنند. شرکت‌های اینترنتی در ابتدا تنها حجم داخلی را در جدول‌های خود وارد کردند اما به مرور، حجم بین‌الملل را نیز به جدول اضافه کردند اما با این حال هنوز کاربرانی وجود دارند که با دیدن میزان حجم داخلی (برای مثال ۷۰۰گیگ شاتل در سرعت ۱۶ مگابیت) تصور می‌کنند که این مقدار حجم در اختیار دارند. اما درواقع این حجم مربوط به ترافیک داخلی است و برای ترافیک بین‌الملل، تنها ۳۵۰ گیگ حجم در اختیار خواهید داشت. اگر هنوز با تفاوت اینترنت داخلی و بین‌المللی آشنا نیستید، بخش بعد را بخوانید.

اینترنت بین‌الملل چیست؟

اینترنت بین‌الملل یعنی تمامی اپلیکیشن‌ها و سایت‌های خارج از ایران مانند اینستاگرام، تلگرام، واتساپ، یوتیوب، فیسبوک، گوگل، اپ‌استور، پلی‌استور، ساندکلاد، اسپاتیفای و تقریبا هرآنچه در دنیای اینترنت به آن نیاز پیدا خواهید کرد. در مقابل ترافیک داخلی به سایت بانک‌ها، آپارات، کافه‌بازار، خبرگزاری‌ها و موارد مشابه خلاصه می‌شود. در واقع در طرح مذکور شاتل شما ۷۰۰ گیگابایت ترافیک را تنها در صورتی در اختیار دارید که از سایت‌های داخلی استفاده کنید! اما اگر قصد استفاده از اینترنت بین‌الملل داشته باشید (که قطعا دارید) فقط یک دوم این عدد را در اختیار خواهید داشت. این میزان در هر شرکت متفاوت هست. اعداد «اصلی» اعلام‌شده توسط مخابرات را تقسیم بر۴، پیشگامان را تقسیم بر ۳ و باقی شرکت‌ها را تقسیم بر ۲ کنید تا حجم بین‌الملل و خالصی که در اختیارتان قرار خواهد گرفت به دست آورید. البته ما در زومیت سعی کردیم با تهیه‌ی جدولی که فقط در آن ترافیک بین‌الملل محاسبه شده است، نگاهی روشن‌تر به تعرفه‌های ارائه‌شده در اختیارتان قرار دهیم.

سرعت دانلود

مورد دیگری که باعث ابهام کاربران شده، سرعت دانلود در سرویس‌های ارائه‌شده است. تا قبل از تعرفه‌های غیر حجمی، اکثر شرکت‌ها پهنای باند سرویس‌ها را به‌عنوان یک طرح تشویقی تا میزان کشش خط کاربر باز گذاشته بودند. برای مثال کاربری که تعرفه‌ای با پهنای باند ۲ مگابیت خریداری کرده و کیفیت مناسب خط وی اجازه‌ی دریافت پهنای باند ۱۶ مگابیت را در اختیار وی گذاشته بود، در صورت مساعد بودن شرایط قادر به استفاده از این پهنا بود. به این معنا که شما حتی با خرید سرویس یک مگابیت هم می‌توانستید پهنای باندی برابر با بیشینه ظرفیت خط دریافت کنید. اما در تعرفه‌های غیر حجمی، تمامی شرکت‌ها این طرح تشویقی را حذف کردند که در نتیجه، سرعت دانلود در سرویس‌های غیر حجمی شاید برای شماری از کاربران با قبل تفاوت داشته باشد. برای مثال، در تعرفه‌های غیر حجمی سرعت دانلود سرویس ۱۶ مگابیت در بهترین حالت ۲ مگابایت در ثانیه و سرعت دانلود سرویس ۵۱۲ کیلوبیت در بهترین حالت ۶۴ کیلوبایت در ثانیه خواهد بود. باقی سرویس‌ها نیز به همین نسبت محاسبه خواهند شد. درواقع با توجه به اینکه سرعت انتقال اطلاعات در شبکه‌های کامپیوتری و اینترنت با استفاده از بیت در ثانیه بیان می‌شود، کاربران در زمان دانلود اعدادی به‌مراتب پایین‌تر را مشاهده می‌کنند. این تفاوت به این علت است که کوچک‌ترین واحد انتقال اطلاعات در حافظه کامپیوتر برحسب بایت است. با توجه به اینکه هر بایت از هشت بیت تشکیل شده، در بهترین حالت سرعت دانلود در نرم‌افزاری مثل IDM برای سرعت ۱۶ مگابیت در ثانیه، ۲ مگابایت در ثانیه خواهد بود.

حجم ارزان تر، سرعت گران تر

عده‌ای از کاربران انتقادهای شدیدی بر طرح‌های جدید غیر حجمی دارند که البته چندان هم بیراه نیست. در تعرفه‌های جدید، با توجه به نحوه‌ی محاسبه‌ی سرعت دانلود که در بالا اشاره کردیم، برای آنکه سرعت بالایی در اختیار داشته باشید «باید» حجم‌های بالا و گران‌تر را خریداری کنید. برای مثال یک کاربر کم‌مصرف که شاید نهایت استفاده‌ی او ۲۰ گیگابایت باشد، محکوم به استفاده از سرعت یک مگابیت (سرعت دانلود حدودی ۱۲۵ کیلوبایت در ثانیه) است. اگر سرعت بالاتری بخواهد، ناچارا باید با هزینه بیشتر، سرویس‌های بالاتری خریداری کند؛ درحالی‌که تحت هیچ شرایطی به ترافیک‌های موجود در آن سرویس نیاز پیدا نخواهد کرد. بگذارید این موضوع را با یک مثال روشن کنیم: کاربری که قبل از این طرح‌ها، با ۲۰ الی ۳۰ هزار تومان در ماه نهایت سرعت را بر اساس کشش خط خود در اختیار داشت، از حالا باید گران‌ترین طرح موجود یعنی ۱۶ مگابیت ۸۰ هزار تومانی را خریداری کند تا نهایتا سرعت دانلود ۲ مگابایت در ثانیه در اختیار داشته باشد. درواقع اگر ترافیک را ملاک مقایسه با گذشته قرار دهیم، بله! قیمت‌ها کاهش پیدا کرده است و با همان قیمت یا کمتر، میزان ترافیک بسیار بیشتری در اختیار کاربر قرار خواهد گرفت. اما اگر سرعت را ملاک قرار دهیم، خیر! طرح جدید هزینه‌های کاربری که به دنبال سرعت بالا است، چندین برابر افزیش خواهد داد و باید هزینه بسیار بیشتری خرج کند تا بتواند همان سرعتی را در اختیار داشته باشد که قبل از این طرح در اختیار داشت.

نتیجه‌گیری

هرچند بسیاری از شرکت‌های اینترنتی با مطرح شدن طرح‌های غیر حجمی اینترنت از کاهش سوددهی خود خبر دادند، اما می‌توان به‌روشنی دید که ایجاد فضایی رقابتی تقریبا باعث شده است تمام شرکت‌ها در حد توان پای در بازار رقابتی بگذارند و تعرفه‌هایی بهتر از گذشته برای فروش در اختیار کاربرانشان قرار دهند، حال آنکه شاید امکان بهبود بیش از این نیز وجود داشته باشد. هرچند تعرفه‌های جدید از برخی ابعاد نسبت به گذشته بهبود یافته است؛ اما هنوز کاستی‌های زیادی وجود دارد که نمی‌توان شرکت‌های اینترنتی را مسئول اصلاح تمامی این مشکلات خواند. وجود انحصار در ارائه‌ی اینترنت بر بستر فیبر و سیاست‌های شرکت مخابرات برای انحصارگرایی در فروش اینترنت ADSL (ارائه‌ی اینترنت بر بستر کافو نوری و خطوط PCM) باعث شده است شرایط ایده‌آل برای رقابت بهتر  که نتیجه‌ی آن افزایش کیفیت خدمات و در نتیجه رضایت بیشتر کاربران است، فراهم نشود.