شنبه‌ی این هفته،‌ در جریان مجموعه‌ای از آزمایش‌های موتور روی فضاپیمای مسافربری کرو دراگون، حادثه‌ای برای این وسیله رخ داد که اسپیس‌ایکس آن را با عنوان «اتفاقی غیرمعمول» توصیف کرد. اما براساس ویدئویی از حادثه که همان روز در شبکه‌های اجتماعی لو رفت، اسپیس‌ایکس در حال شمارش معکوس برای روشن‌سازی پیشرانه‌های سوپردریکو کرو دراگون بود که کپسول به‌طور ناگهانی منفجر شد. تا زمان نگارش این مطلب، اسپیس‌‌ایکس همچنان از ارائه‌ی جزئیات بیشتر و تأیید ویدئو خودداری می‌ورزد؛ اما گزارش‌های شفاهی انفجار کپسول را واقعی می‌دانند.

پس از حادثه، حجم چشمگیری از دود نارنجی‌رنگ بر فراز «لندینگ زون ۱»، محل انجام آزمایش‌های موتور کپسول به هوا برخاست. به‌نقل از یک منبع آگاه، دود نارنجی منتشرشده در محل، حاصل سوختن بین یک تا دو تن ماده‌ی اکسیدکننده‌ی به‌کاررفته در موتورهای سوپردریکو به‌نام دی‌نیتروژن تتراکسید بود. درغیاب گزارش‌های معتبر از سوی منابع رسمی، آنچه در ادامه خواهید خواند، تمام آن چیزی است که فعلا می‌دانیم.

چه چیز از بین رفت؟

کپسول کرو دراگون مورد بحث همان نمونه‌ای است که در ماه اسفند در ماموریتی نمایشی، با موفقیت به ایستگاه فضایی بین‌المللی پرواز کرد. این فضاپیما در حال آمادگی برای انجام آزمایش فرار اضطراری در تابستان پیش‌رو بود. اسپیس‌ایکس قصد داشت در این آزمایش، دراگون را سوار بر یک بوستر فالکون ۹ از فلوریدا پرتاب و اندکی بعد موتورهای قدرتمند سوپردریکو را روشن کند تا نشان دهد که کپسول می‌تواند در صورت بروز نقص فنی در راکت پرتابگر در حین پرتاب، خود را به سلامت از آن جدا کند.

اکنون که اسپیس‌ایکس کپسول مسافربری‌اش را از دست داده است، باید برای آزمایش یادشده جایگزینی پیدا کند. هنوز مشخص نیست که آیا این شرکت وسیله‌ای شبیه‌سازی‌شده و غیرعملیاتی را با سامانه‌ی متشکل از هشت پیشرانه‌ی سوپردریکو خواهد ساخت یا از یکی از کپسول‌های دراگونی استفاده خواهد کرد که برای پروازهای سرنشین‌دار به ایستگاه فضایی ساخته است. درهرصورت، از دست دادن کپسول کرو دراگون، خسارت بزرگی برای اسپیس‌ایکس است.

چگونه اتفاق افتاد؟

دود نارنجی‌رنگ بر فراز محل آزمایش کپسول کرو دراگون

هنوز نمی‌دانیم. براساس ویدئوی درزشده، حادثه‌ی پیش‌آمده در خلال ۱۰ ثانیه‌ی پایانی شمارش معکوس به وقوع پیوست و به‌طور کامل مشخص نیست که آیا موتورهای سوپردریکو شروع به آتش‌سوزی کرده بودند یا خیر. یک منبع آگاه اشاره کرد که اسپیس‌ایکس داده‌های فراوانی درباره‌ی خرابی کپسول دراختیار دارد. درواقع، آزمایش روز شنبه یک تست زمینی بود؛ در نتیجه ابزارهای متعددی از نزدیک بر عملکرد فضاپیما نظارت می‌کردند. بنابراین، از نظر تئوری یافتن علت حادثه باید بسیار ساده‌تر از زمانی باشد که مشکل حین پروازی واقعی به‌وجود می‌آید. بهترین سناریوی ممکن از لحاظ ایجاد تأخیر برای اسپیس‌ایکس، بروز اشتباه انسانی در مدیریت تجهیزات سامانه‌های زمینی است. بدترین سناریو نیز این است که مشکلی ناشناخته اما بنیادین در طراحی پیشرانه‌های سوپردریکو وجود داشته باشد.

در جریان حوادث پیشین، ایلان ماسک بنیان‌گذار اسپیس‌ایکس عملکردی واقعا صادقانه و صریح در بازگویی علت خرابی‌ها داشت و اکنون امیدواریم که این شفافیت در مورد حادثه‌ی اخیر نیز تکرار شود. علاوه‌بر این، از آنجا که کرو دراگون درنهایت انسان‌ها را به فضا حمل خواهد کرد و به‌نحو سنگینی از سوی ناسا تأمین مالی شده است، شفافیت، عنصری ضروری برای تضمین اعتماد عمومی به این وسیله و عملیات‌های اسپیس‌ایکس محسوب می‌شود.

آیا کسی آسیب دیده است؟

خوشبختانه خیر. آخرین باری که ما چنین نقص چشمگیری را در یک فضاپیمای مستقر روی زمین مشاهده کردیم، در جریان حادثه‌ی دلخراش مأموریت آپولو ۱ در سال ۱۹۶۷ بود که جان سه تن از فضانوردان ناسا را گرفت. خوشبختانه در خلال رخداد روز شنبه هیچ کس آسیب ندید که نمایانگر اجرای مناسب رویه‌های ایمنی از سوی اسپیس‌ایکس در حین چنین آزمایش‌های مهمی است. اگر در این آزمایش کسی آسیب می‌دید یا کشته می‌شد، مسیر پیش‌تر پیچیده‌ی پیش‌روی اسپیس‌ایکس به‌مراتب پیچیده‌تر می‌شد.

حادثه شنبه چه معنایی برای پروازهای خدمه تجاری ناسا دارد؟

ناسا طی قراردادهایی که در سال ۲۰۱۴ با اسپیس‌ایکس و بوئینگ امضا کرد، میلیاردها دلار بودجه در اختیار این دو شرکت گذاشت تا آن‌ها فضاپیماهای دراگون و استارلاینر را برای ارسال فضانوردان به ایستگاه فضایی آماده کنند. پیش از حادثه‌ی شنبه، اسپیس‌ایکس و ناسا اوایل اکتبر (اواسط مهرماه) را به‌عنوان تاریخ انجام نخستین مأموریت سرنشین‌دار دراگون تعیین کرده بودند. اکنون بدون شک این پرواز دست‌کم چندین ماه به تعویق خواهد افتاد و به سال ۲۰۲۰ موکول خواهد شد. پیش از حادثه‌ی اخیر، فضاپیمای استارلاینر بوئینگ از لحاظ توسعه پشت سر دراگون بود و بعید به‌نظر می‌رسد که فضانوردان را تا پیش از اوایل ۲۰۲۰ به پرواز درآورد.

ناسا به‌تازگی قراردادی را با روسیه به امضا رساند تا دو صندلی اضافی را برای دو فضانوردانش خریداری کند. این قرارداد، حضور خدمه‌ی ناسا در ایستگاه فضایی را تا سپتامبر ۲۰۲۰ تضمین خواهد کرد. سازمان فضایی آمریکا ممکن است اکنون ناگزیر به بازگشت مجدد به‌سوی روس‌ها شود تا صندلی‌های بیشتری را پایان ۲۰۲۰ تهیه کند.

اسپیس‌ایکس اکنون چه می‌کند؟

روشن‌سازی پیشرانه‌های سوپردریکو در جریان آزمایشی در سال ۲۰۱۵

اسپیس‌ایکس بدون شک آخر هفته‌ی شلوغی را پشت سر گذاشته است. گام نخست برای این شرکت، تعیین علت حادثه و سپس همکاری با ناسا برای شناسایی کامل مشکل است. آن‌ها سپس دست به رفع مشکل خواهند زد تا از وقوع مجدد آن جلوگیری کنند. در داخل اسپیس‌ایکس، مهندسان شرکت احتمالا هم‌اینک به آنچه رخ داده است، پی برده‌اند.

اسپیس‌ایکس می‌تواند برای رفع مشکل و همچنین در امان ماندن از حملات سیاستمداران، از تخصص و حمایت ناسا بهره بگیرد. پس از شکست پرتاب راکت فالکون ۹ در سال ۲۰۱۵ که در جریان آن، مأموریت محموله‌ی CRS-7 برای ایستگاه فضایی بین‌المللی از دست رفت، ناسا درکنار پیمانکار تجاری خود ایستاد. ویلیام گرسن‌مایر، رئیس بخش پروازهای فضایی انسانی ناسا پیشنهاد پشتیبانی عمومی را برای اسپیس‌ایکس داد و با متقاعد کردن نمایندگان شکاک کنگره به این شرکت کمک کرد تا به‌سرعت پروازهایش را از سربگیرد.

در سال‌های اخیر، برخی منتقدان ناسا اشاره کرده‌اند که این سازمان با کاغذبازی‌ها و سختگیری‌های غیرضروری، اسپیس‌ایکس را از توسعه‌ی سریع‌تر فضاپیمای کرو دراگون بازداشته است. این مسئله ممکن است تاحدی درست باشد؛ اما ناسا مشتری اسپیس‌ایکس محسوب می‌شود و نسبت به نواقصی نگرانی دارد که به‌وضوح همچنان در کپسول دراگون (و احتمالا استارلاینر) یافت می‌شود.

اسپیس‌ایکس را دست‌کم نگیرید

به ‌آسانی می‌توان گفت که اسپیس‌ایکس شرکتی بی‌ملاحظه است؛ اما حقیقت این است که این شرکت به‌سرعت در حال حرکت در مسیرهای مختلفی است. ساخت برگترین راکت عملیاتی دنیا (فالکون هوی)، تکمیل توان بازیابی بوسترها، پرتاب بیشترین تعداد راکت در سال در مقایسه با شرکت‌های دیگر و ساخت یک فضاپیمای نسل بعدی بی‌سابقه به نام استارشیپ، از جمله برجسته‌ترین اقدامات اسپیس‌ایکس محسوب می‌شود.

سانحه‌ی اخیر به‌وضوح به اسپیس‌ایکس و ماسک می‌گوید که باید خطرات برنامه‌ی خدمه‌ی تجاری را بیش‌ازپیش جدی بگیرند. بازگرداندن پرتاب‌های فضایی انسانی به خاک آمریکا امر آسانی نیست. موفقیت در این مسیر به‌شدت دشوار است.

باتوجه‌به سابقه‌ی اسپیس‌ایکس، نمی‌توان به توانایی این شرکت در جبران حادثه‌ی اخیر تردید چندانی داشت. اسپیس‌ایکس پس از سانحه‌ی ناگوار سال ۲۰۱۵ به سرعت به رفع مشکلات پرداخت و ۶ ماه بعد پروازهایش را از سر گرفت. به‌طرز قابل‌توجه‌ای، با از سرگیری پرتاب‌های این شرکت، نخستین فرود موفقیت‌آمیز فالکون ۹ رقم خورد.

همچنین پس از شکست مأموریت Amos-6 در سال ۲۰۱۶، اسپیس‌ایکس ۴ ماه‌ونیم بعد مجددا پرواز‌هایش را آغاز کرد و از آن زمان تاکنون، بهترین عملکردش را نشان داده است. اسپیس‌ایکس می‌تواند حادثه‌ی اخیر را پشت سر بگذارد؛ اما اکنون که پای ارسال انسان درمیان است، تمرکز، شفافیت و همکاری نزدیک با ناسا، اهمیتی دوچندان دارد.