سیسکو (Cisco)، تولیدکننده‌ی سخت‌افزارهای شبکه، تغییرات زیادی بدون اطلاع قبلی در نحوه‌ی فروش محصولات خود ایجاد کرده است. استفاده‌کنندگان از محصولات این شرکت پیش‌ از این می‌توانستند به‌راحتی سخت‌افزارهای دست‌دوم را خریدوفروش کنند، اما سیستم هوشمند صدور مجوز (Smart Licensing System) که بیشتر محصولات سیسکو را دربرمی‌گیرد، مجوز استفاده از دستگاه‌ها را به‌ روشی غیرعادی و نامتداول از خود سخت‌افزار جدا کرده است.

صدور مجوز نه‌چندان هوشمند

سیستم صدور مجوز سیسکو سال ۲۰۱۵ معرفی شد؛ اما استفاده از آن اکتبر گذشته و به‌همراه به‌روزرسانی استاندارد IOS XE 16.9 اجباری شد؛ به‌ این‌ ترتیب، استفاده از سیستم هوشمند صدور مجوز یادشده برای سوئیچ‌های سری کاتالیست ۳۶۵۰، ۳۸۵۰ و ۹۰۰۰ سیسکو قابل اجرا است. سیسکو ادعا می‌کند این کار باعث مدیریت راحت‌تر و انعطاف‌پذیرتر صدور مجوزهای سخت‌افزاری می‌شود؛ و در عین‌ حال، چگونگی استفاده‌ی کاربر از سخت‌افزار تحت‌ مالکیت خود را با محدودیت‌های زیادی مواجه می‌کند.

پیش از صدور هوشمند مجوز، سوئیچ‌ها طوری طراحی می‌شدند که آن‌ها را یک‌بار برای همیشه نصب و تنظیم می‌کردند؛ به‌ این معنی که کاربر یک قطعه‌ی سخت‌افزاری را همراه‌با مجوز استفاده از نرم‌افزار روی آن می‌خرید و اگر بعدها آن سخت‌افزار را می‌فروخت، مجوز هم همراه آن فروخته می‌شد. درصورت بروز هر مشکلی، شرکت‌های دیگر می‌توانستند تجهیزات مزبور را تعمیر کنند؛ حتی اگر آن‌ها از امتیاز پشتیبانی مادام‌العمر تولیدکننده برخوردار بودند. اما سیستم مجوز هوشمند عملکرد متفاوتی دارد. شرکت‌ها می‌توانند با حساب کاربری خود چندین مجوز دریافت کنند که این مجوزها به‌صورت خودکار و به‌شکل مشترک توسط دستگاه‌های نصب‌شده در آن شرکت‌ها استفاده می‌شوند. برای اعتبارسنجی دستگاه‌ها، به‌طور مرتب بین آن‌ها و شرکت سیسکو ارتباط تلفنی برقرار می‌شود و اگر دستگاه‌ها قادر به انجام این تماس نباشند، پس از یک سال به «حالت ارزیابی» بازمی‌گردد. تاد بون، بنیان‌گذار و رئیس XS International، یکی از شرکت‌های تعمیر و نگه‌داری تجهیزات فناوری اطلاعات، این مفهوم را به بیان ساده‌تر توضیح می‌دهد:

چون مجوز در سرورهای سیسکو باقی می‌ماند و به دستگاه منتقل نمی‌شود، مسئولیت خرابی یا درستی آن‌ها به‌عهده‌ی سیسکو است.

XSi تنها شرکتی نیست که نگرانی‌های خود را از این موضوع ابراز کند. کارویچور (Curvature) که یکی دیگر از شرکت‌های تعمیرکننده‌ی تجهیزات است، با برگزاری یک سمینار مبتنی‌بر وب مشتریانش را با مشکلات ناشی‌ از این رویکرد آشنا کرد. به‌زعم آن‌ها، سیستم جدید و به‌اصطلاح «هوشمند صدور مجوز» سیسکو نه‌تنها ریسک احتمالی خرابی دستگاه و نیز تهدیدهای امنیتی را به‌همراه خواهد داشت، بلکه حوزه‌ی اختیارات کاربر درباره‌ی سخت‌افزاری که فکر می‌کند تحت مالکیت وی است را نیز محدود می‌کند.

پایان مالکیت

سوئیچ‌های جدیدتر مانند سوئیچ‌های سری کاتالیست ۲۹۶۰ (Catalyst 2960) را به‌راحتی می‌توان در بازار دستگاه‌های دست‌دوم خریدوفروش کرد. با اجباری‌کردن استفاده از سیستم هوشمند صدور مجوز برای سوئیچ‌های جدیدتر سیسکو، انجام این کار دیگر میسر نخواهد بود

این دستگاه‌ها به حساب کاربری خریدار اصلی پیوند می‌خورند، بنابراین کاربر نمی‌تواند به‌راحتی یک سوئیچ دست‌دوم و تحت مالکیت کاربر دیگری را بخرد و به‌ روال گذشته از آن استفاده کند. بون می‌گوید:

این تغییر رویکرد امکان خرید سخت‌افزارهای دست‌دوم و تعمیرشده‌ی سیسکو را که دارای مجوزهای هوشمند هستند، به‌شدت تغییر می‌دهد؛ چرا که کاربر نهایی اصلی تنها مالک سخت‌افزار است، نه [حق] استفاده از آن. خریدار [جدید] هیچ حقی [درباره‌ی آن] ندارد و دستگاه، کار نخواهد کرد.

درعوض، خریدار باید مجوز را مجددا از سیسکو بخرند و اعتبار آن را تأیید کنند. این روند طبق گفته‌ی کارویچور می‌تواند به‌قدری برای مشتری هزینه بتراشد که هرچه پس‌انداز از خرید دستگاه‌های دست‌دوم به‌دست آورده‌ است را به‌ باد بدهد. از نظر حقوقی هم به‌نظر می‌رسد که این کار برای سیسکو مشکلاتی ایجاد کند. دادگاه‌ها معمولا شرکت‌هایی را که مشتریان خود را پس از خرید یک تجهیز، آن‌ها را از فروش آن بازمی‌دارند، محکوم می‌کند.

علاوه‌بر این، به‌کارگیری سیستم جدید امکان دریافت خدمات از شرکت‌های دیگر را توسط مشتری پس از اتمام دوره‌ی پشتیبانی توسط سیسکو محدود می‌کند. بون می‌گوید:

معلوم نیست که صاحبان قطعات سخت‌افزاری سیسکو بتوانند باز هم به‌روشی غیر از قرارداد SMARTnet از این امتیاز برخوردار بشوند. شاید سیسکو دسترسی دستگاه‌هایی را که از آن‌ها پیشتیبانی نمی‌کند به سرورهای خود قطع کند.

استفاده از سیستم جدید علاوه‌بر ازرونق‌انداختن بازار دستگاه‌های دست‌دوم، به‌معنی بیشتر‌شدن حجم زباله‌های الکترونیکی سیسکو در محل‌های دفن زباله هم است. بون می‌گوید او نگران آن است که بیشتر مشتریان سیسکو متوجه نشوند که درصورت ارتقا به سیستم هوشمند صدور مجوز، درحقیقت چه‌ چیزی را از دست می‌دهند. زیرا سیسکو از شفاف‌سازی این موضوع سرباز می‌زند. شرکت‌کنندگان در سمینار مجازی کارویچور نیز همین ترس و نگرانی را داشتند؛ چراکه خیلی از آن‌ها از برخی از تغییرات اعمال‌شده توسط سیستم جدید خبر نداشتند. احتمال دارد که افراد زیادی این به‌روزرسانی را انجام بدهند و ناخواسته، حقوق متعلق به سخت‌افزار خود را از دست بدهند.

اگر نمی‌توانید سخت‌افزار خود را تعمیر کنید، دیگر مالک آن نیستید. و با انجام این تغییرات، سیسکو حقوق اساسی مشتریان خود را از آن‌ها سلب می‌کند. دقیقا به‌همین دلیل است «حق تعمیر» از ارزش زیادی برخوردار است.