نظافتچي‌هايي در مدار زمين

 

از سال 1957 تاكنون بيش از 5000 محموله فضايي به مدار زمين پرتاب شده‌ است. اين فعاليت‌هاي فضايي سبب ايجاد توده سرگرداني حدود 22 هزار زباله مدارگرد شده كه برخي از آنها از يك انسان بالغ هم بزرگ‌تر هستند. اكنون فقط 1100 ماهواره فعال در مدار زمين وجود دارد.در اين ميان بيش از يكصد نفر از كارشناسان دانشگاه‌ها، موسسات فضايي و صنايع مرتبط در كشور آلمان دور هم جمع شدند تا راهي موثر براي از ميان برداشتن اين پسماندها بيابند. اين اجلاس در راستاي طرح فضاي پاك (Clean Space) آژانس فضايي اروپا انجام شد. هدف اين طرح يافتن راه‌هايي براي كاهش اثرات فعاليت‌هاي فضايي بر محيط زيست و ايجاد شرايط لازم براي توسعه پايدار صنايع فضايي است. اين طرح در كنار دربرگرفتن فعاليت‌هاي صنايع روي زمين، به حفاظت عملي از فضاي نزديك زمين نيز توجه دارد. با اين‌كه اروپا، اصلي‌ترين آلوده‌كننده فضا نيست، اما اين مساله براي همه دردسرساز است.تامس ريتر، يكي از مديران آژانس فضايي اروپا در اين باره مي‌گويد: «تصور داشتن يك زندگي مدرن بدون بهره‌گيري از آنچه فناوري فضايي براي ما فراهم كرده، غيرممكن است. اما متاسفانه فضاي اطراف زمين حسابي آلوده شده و فعاليت‌هاي فضايي ما نيز در معرض خطر جدي قرار گرفته است.»انجام مانورهاي جلوگيري از برخورد به پسماندهاي فضايي امري عادي براي ساكنان ايستگاه فضايي است. اما مشكل اينجاست كه مشكل روز به روز در حال بدتر شدن است. در واقع حجم پسماندهاي فضايي كه در ارتفاع پايين قرار دارند طي 5 سال گذشته 50 درصد افزايش يافته است.حتي اگر در ماموريت‌هاي فضايي در آينده هم هيچ پسماندي به فضا افزوده نشود، باز هم بر تعداد پسماندها افزوده خواهد شد. اين موضوع به تصادم ميان پسماندهاي موجود و تكه‌تكه شدن آنها برمي‌گردد كه به اين ترتيب كنترل پرهيز از برخورد محموله‌هاي فعال فضايي به آنها را مشكل‌تر مي‌كند.حدود 40 سال پيش يكي از كارشناسان ناسا به نام دون‌كسلر، پديده‌اي كه در اصطلاح اثر كسلر يا سندرم كسلر ناميده مي‌شود را پيش‌بيني كرد. بر اين اساس وجود پسماندهاي فضايي، سبب ايجاد برخوردهاي بيشتر و متوالي با آنها و در نتيجه توليد پسماند‌هاي بيشتر مي‌شود. بدترين برخورد در مدار نزديك به زمين، زمستان 1388 روي داد كه طي آن در اثر تصادم ماهواره ايريديوم 33 ايالات متحده با ماهواره كاسموس 2251 روسيه، حجم انبوهي از پسماندهاي فضايي جديد توليد شد.برخورد ماهواره‌هاي قديمي با يكديگر به دليل باقيمانده سوخت يا باتري‌هاي سنگيني كه در دل خود دارند، باعث ايجاد خطر مضاعفي مي‌شود كه ناشي از انفجار حاصل از برخورد است و مي‌تواند ميزان پسماندهاي موجود در فضا را به حد بحراني برساند.شايد تنها راه براي كاهش اين پسماندها، مداخله مستقيم و حذف پسماندهاي بزرگ و خطرناك فصلي از مدار زمين باشد. از بين بردن تجهيزات بزرگ موجود در فضا از نظر فني كاري چالش برانگيز است، اما اگر هر سال فقط پنج تا ده مورد از اين موارد را از فضا حذف كنيم، مي‌توان آهنگ رشد پسماندها را كنترل كرد و در عين حال به فعاليت‌هاي فضايي معمول نيز ادامه داد.كارشناسان در اين جلسه به بررسي فناوري‌هاي لازم براي انجام اين ماموريت پرداختند. برخي از موارد مطرح شده كه بايد در ماموريت‌هاي پاكسازي فضايي مد نظر قرار گيرد عبارت است از:بررسي توانايي نزديك شدن به پسماندهاي چرخان در فضاتعيين موقعيت دقيق، ارتفاع و سمت حركت پسماندهاناوبري دقيق براي آخرين مرحله از عملياتسازوكارهاي مختلف براي به دام انداختن پسماند براساس ويژگي‌هاي آناطمينان از اين كه دستگاهي كه براي گرفتن پسماند مورد استفاده قرار گرفته به همراه پسماند گرفته شده در مكان مورد نظر قرار گيرند، بسيار مهم است. فضاپيماي ATV (Automated Transfer Vehicle) مورد استفاده آژانس فضايي اروپا مي‌تواند با دقت بالايي، عمليات جمع‌آوري پسماند را در مكان مورد نظر انجام دهد. پنجمين دستگاه حمل خودكار كه قرار است سال 2015 به فضا پرتاب شود، مجهز به حسگرهاي نوري است كه براي جابه‌جا كردن پسماندهايي كه حمل‌شان مشكل‌ساز است مورد استفاده قرار مي‌گيرد.حاضران در اين اجلاس به اين نتيجه رسيدند كه هيچ راه‌حل معجزه‌آسا و يكشبه‌اي براي حل مشكل پسماندهاي فضايي وجود ندارد و براي مقابله با اين مشكل ‌بايد اقداماتي اصولي و گام به گام را به انجام رساند كه اين طرح بي‌شك يكي از آنها به شمار خواهد رفت.




تاريخ : یک شنبه 28 آبان 1391برچسب:, | | نویسنده : مقدم |