استراژی اصلی نیروی دریایی سپاه پاسداران در سالهای اخیر آنچنان موفق و تاثیرگذار بوده است که به بزرگترین چالش نیروهای دریایی امریکا تبدیل شده است و قایق های تندرو، شناورهای موشک انداز، پهپادها، پرتابگر های موشک کروز ساحل به دریا و قایق های پرنده بخش های مهمی از این استراتژی محسوب می شود. 

قایق های پرنده به عنوان یکی از اجزا مهم این استراتژی، حضور رسمی خود را از سال 1385 اعلام کردند و علاوه بر متخصصان نیروی دریایی سپاه، سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع نیز گام هایی برای ارتقاء و ساخت مدلهای جدیدی از این شناورهای پرنده برداشته است.

پیش از پرداختن به معرفی عضو جدید خانواده قایق های پرنده ایران، نگاهی داریم به این که اصولا این شناورها چگونه تبدیل به ابزاری برای چالش کشیدن قدرت دریایی اشغالگران فرامنطقه ای شدند.

قایق های پرنده یا ادوات اثر سطحی نوعی از وسائل دوزیست آبی-هوایی محسوب می شوند که ضمن قابلیت نشستن و بلند شدن از روی آب، با طراحی خاص خود از پدیده اثر سطحی استفاده کرده و قابلیت های عملیاتی خود را افزایش می دهند. با توجه به طراحی ویژه این وسائل می توان گفت قایق پرنده هواپیمایی نیست که به آن قابلیت آب نشینی داده اند بلکه قایقی (از نظر انتظارات عملیاتی) است که به آن قابلیت پرواز در ضمن استفاده از یک پدیده فیزیکی ساده را داده اند. 

لازم به ذکر است برخی از انواع قایق های تندرو نیز از چنین پدیده ای بهره می برند.

پدیده اثر سطحی

از جمله مزیتهای یک قایق پرنده این است که هر منطقه ای در دریا می تواند محل آغاز مأموریت آن بوده و در صورت لزوم در هر منطقه ای فرود آمده و در عوارض ساحلی خود را پنهان کند. این نوع وسائل پس از جنگ جهانی دوم مورد توجه واقع شدند و اولین نمونه های عملیاتی موفق آنها ساخت شوروی سابق بوده است.

اثر سطح پدیده ای است که به افزایش برآ و کاهش پسای تولیدی یک بال بازمیگردد هنگامی که هواگرد در فاصله ای کمتر از دهانه بال با زمین قرار داشته باشد. بنابراین بال در وسیله اثر سطحی در محدوده تأثیر متقابل زمین قرار دارد. این پدیده حس شناور بودن را به سرنشینان چنین وسیله ای می دهد خصوصاً در هنگام فرود.

نسل قدیمی تر قایق های پرنده باور

در واقع چون هوای پرفشار زیر بال هواپیما به دلیل فاصله کم با زمین نمی تواند چرخش خود به سمت نوک بال و سپس روی بال را کامل کند و در عوض در زیر بال، فشرده می شود کاهش برآ ناشی از این حرکت نیز حذف شده و در نتیجه این پدیده باعث می شود دهانه بال مؤثر وسیله افزایش یابد که حاصل آن افزایش نیروی برآ و کاهش نیروی مقاوم القایی و ازدیاد سرعت است. از این رو اثر سطح، کمک می کند تا با نیروی موتور کمتر، بار بیشتری حمل کرد و به مسافت های دورتری رسید. مداومت پروازی این قایق پرنده 2 ساعت و 15 دقیقه می باشد.

جدیدترین قایق پرنده ایرانی چه ویژگی هایی دارد؟

"باور 4" جدیدترین عضو خانواده قایق های پرنده ایران است که توسط متخصصان دفاعی کشورمان طرحی و ساخته شده است و اولین بار در جریان نمایشگاه هوایی کیش رونمایی شده است. 

با نگاهی به قایق باور 4 و مقایسه آن با نمونه های قبلی باور شاهد برخی تغییرات در این پرنده هستیم. سرعت جدید قایق های پرنده ایرانی، باعث کاهش مصرف سوخت و همچنین افزایش برد پروازی این قایق پرنده شده است. همچنین یک نکته متفاوت دیگر در مورد باور 4 نسبت به مدلهای قبلی نصب یک پوشش بر روی موتور است که بر بالای این قایق پرنده نصب شده است.

قایق پرنده باور 4 

در دو سر بال های باور بالچه هایی دیده می شود که روی آنها یک بخش متحرک هم وجود دارد. این سطح متحرک مانند رادِر عمل کرده و به عنوان یک سطح کنترلی اضافه، مانور پذیری باور را افزایش می دهد.

البته خود این بالچه دارای ایرفویل غیرمتقارن است که با توجه به دشوار شدن فرایند ساخت بالچه با این ایرفویل، در نوع خود اقدام جالبی به نظر می رسد. نکته دیگر در اینجا زاویه دار بودن بالچه به سمت بیرون است به طوریکه شکل کلی باور از روبرو مشابه حرف W می شود که این پیکربندی به عنوان یک طرح مرسوم در برخی قایق های پرنده خارجی کوچک و بزرگ هم به کار رفته است.

این مایل بودن بالچه به جای نصب ساده با زاویه 90 درجه در انتهای بال باعث کاهش بازتاب راداری خصوصاً از طرفین می شود هر چند که در انتخاب و طراحی پیکربندی دم افقی و عمودی به نظر می رسد کاهش بازتاب راداری مد نظر نبوده است. 

زیر همین بالچه نیز یک قطعه حجیم به نام اسکی یا شناور کمکی قرار داده شده که با سطحی منحنی با آب در تماس است و برای کمک به شناوری بهتر و حفظ تعادل و همچنین فرود راحت تر روی آب تعبیه شده. هر چند شناور کمکی، وسیله ای هیدوردینامیکی محسوب می شود اما تأثیر آن در آیرودینامیک قایق پرنده نیز مثبت است زیرا حرکت هوای پرفشار زیر بال را به روی بال، محدودتر می کند.

در داخل کابین این قایق پرنده شاهد به کار رفتن دو صفحه نمایشگر دیجیتال هستیم که احتمال می رود از آن برای هدف گیری موشک های هدایت الکترواپتیکالی و یا تلویزیونی بهره گرفته شود که تحول و ارتقاء مهمی در این قایق ها محسوب می شود. 

بنا بر اطلاعات موجود، این قایق پرنده می تواند محموله ای به وزن 120 الی 130 کیلوگرم را حمل کند که با این حساب احتمال حمل یک فروند موشک کروز مانند کوثر با هدایت الکترواپتیکال و فروسرخ کاملا ممکن می باشد. البته جنس بدنه این قایق پرنده به صورت رسمی اعلام نشده است اما معمولا برای ساخت این گونه وسایل از ترکیب آلومنیوم و کامپوزیت به منظور پایین نگاه داشتن وزن استفاده می شود.

کابین باور 4

طول این قایق پرنده 8.89 متر ، عرض آن 7.59 و ارتفاع آن 2.37 متر است. حداکثر وزن برخاست این پرنده 930 کیلوگرم بوده و برای برخاستن از سطح آب به فضایی بین 120 الی 150 متر و برای نشستن به فضایی بین 60 الی 100 متر نیاز است.

این قایق پرنده ایرانی توان پرواز در ارتفاع 0.5 متری از سطح آب را داشته و نهایتا می تواند تا 50 متری اوج بگیرد. برد مفید این قایق پرنده نیز 350 کیلومتر است که محدوده ای وسیع برای عملیات های مختلف در آبهای جنوب کشورمان محسوب خواهد شد.

نبایستی فراموش کرد که قابلیت پرواز قایق های پرنده سپاه در ارتفاع بسیار پایین یعنی 0.5 متری از سطح آب، نکته بسیار مهمی در دریا برای بحث اختفاء و حملات ضربتی به شمار می رود چراکه در دریا به دلیل شکل کروی زمین، وسایل پرنده مثل همین قایق ها و یا موشک ها کروز با پرواز در ارتفاع پایین خود را از دید رادار مخفی کرده و زمانی که ارتفاع خود را افزایش می دهند، اقدام به شلیک می کنند که زمان واکنش برای مدافعین یا وجود نداشته و یا بسیار کم است.

به پوشش نصب شده روی موتور دقت کنید

با توجه به معرفی نسل جدید قایق پرنده باور مشخص می شود که استراتژیستهای نظامی ایرانی به این نتیجه رسیده اند که قایق پرنده ابزاری مناسب برای استراتژی نبرد نامتقارن بوده و به همین دلیل ارتقاء و تولید نمونه های جدید آن نیز ادامه پیدا کرده است. هرچند تاکنون نمونه های باور 1، 2 و اخیرا 4 در معرض دید عموم گذاشته شده اند و شاید نمونه باور 3 نیز حائز نکات مهمی باشد که به علت نبود تصویر و مشخصات دقیق از آن، امکان تحلیل فنی قابلیت ها و مزایای آن وجود ندارد.

البته به غیر از استفاده از این وسایل پرنده در امور نظامی می توان از قایق های پرنده در امور مرزبانی و مبارزه با قاچاق در مرزهای طولانی آبی کشور چه در خلیج فارس، دریای عمان و همچنین دریای مازندران استفاده کرد. مشاهده این قایق پرنده که با افتخار روی بالهای آن نام خلیج همیشه فارس به زبان انگلیسی درج شده، می تواند پیام خوبی به نیروهای فرامنطقه ای حاضر در آبهای خلیج فارس و دریای عمان بدهد تا مدافعان و صاحبان اصلی این آبها را همیشه به یاد بیاورند.