ارتودنسي، درماني بدون محدوديت سني

 

موقعيت هريك از دندان‌ها در فك بالا و پايين نقش مهمي در جويدن و خرد كردن غذايي كه مي‌خوريم، دارد و طبيعي است ايجاد هر گونه ناهنجاري يا انحراف دندان‌ها نسبت به وضع طبيعي با مشكلاتي براي فرد همراه است كه برگرداندن موقعيت مناسب دندان‌ها يا به اصطلاح رديف كردن آنها را ضروري مي‌سازد. اين كار از طريق ارتودنسي ميسر مي‌شود و ضرورت آن به اندازه‌اي است كه يك رشته تخصصي جداگانه در حوزه دندانپزشكي تحت عنوان ارتودنسي ايجاد شده كه شايد با توجه به ضرورت اين روش درماني براي افراد مبتلا به ناهنجاري‌هاي دنداني بتوان اين رشته را يكي از مهم‌ترين رشته‌هاي دندانپزشكي تخصصي به شمار آورد. درباره ارتودنسي و علل ناهنجاري‌هاي دنداني با دكتر مهرداد فتحيان، متخصص ارتودنسي و ناهنجاري‌هاي ارتوپديك فك و صورت گفت‌وگو كرده‌ايم.

اساسا ارتودنسي چيست و در چه زمينه درماني كاربرد دارد؟

ارتودنسي در واقع علمي گسترده است كه علاوه بر مرتب كردن دندان‌ها، ناهنجاري‌هاي ارتوپديك فك را هم دربر مي‌گيرد. چنانچه فك‌ها نسبت به سر و جمجمه در جاي مناسبي قرار نگرفته باشد نيز به اين روش قابل درمان است. يعني اساسا با اين روش، شكل ظاهري فرد از نظر ارتفاع صورت، پهناي صورت، شكل بيني و همچنين لب‌ها اصلاح مي‌شود. در گذشته اين روش درماني تنها به جابه‌جايي دندان‌ها محدود مي‌شد، اما امروزه درمان ارتودنسي شامل رفع ناهنجاري‌هاي موقعيتي فك و دندان‌ها و درمان مفصل گيجگاهي ـ فكي مي‌شود و در واقع نسبت به گذشته گسترده‌تر شده است. علاوه بر اين، ارتودنسي مي‌تواند بعنوان يك روش تشخيصي براي بسياري از بيماري‌ها مانند لوزه سوم نيز مورد استفاده قرار گيرد.

آيا براي درمان ارتودنسي محدوديت سني وجود دارد؟ مثلا بعضي از افراد در 35 سالگي دندان‌هايشان را ارتودنسي مي‌كنند. آيا درمان در اين گروه از افراد هم مي‌تواند موفقيت‌آميز باشد؟

در گذشته براي اين روش درماني محدوديت سني در نظر گرفته مي‌شد، اما در حال حاضر با توجه به پيشرفت‌هاي به دست آمده در اين حوزه هيچ محدوديت سني براي درمان وجود ندارد. البته به شرط اين‌كه وضع لثه فرد براي درمان مناسب باشد و در اين زمينه، محدوديتي وجود نداشته باشد.

بهترين سن براي موفقيت در درمان ارتودنسي چه سني است؟

نمي‌توان به طور قطع سن مشخصي را تعيين كرد. بهتر است بعضي ناهنجاري‌ها در سنين خيلي پايين درمان شود. بعضي ديگر از ناهنجاري‌ها در چهار تا پنج سالگي و بعضي ديگر نيز در هفت سالگي درمان مي‌شود. بهترين زمان براي درمان برخي ناهنجاري‌هاي دنداني نيز از ده سالگي به بعد است؛ اما به طور كلي از نظر آماري در 80ـ70 درصد بيماران بهتر است ارتودنسي براي پسرها از 5/12 سالگي و براي دخترها از 5/10 تا 11 سالگي انجام شود، اما به طور كلي هر درماني سن خاص خودش را دارد. حتي نوزاد ده روزه مبتلا به كام شكري نيز مي‌تواند به روش ارتودنسي و به همكاري متخصص ارتودنسي و جراح تحت درمان قرار گيرد. از هر 600 نفر يك نفر مبتلا به كام شكري است كه خوشبختانه ارتودنسي، امكان درمان اين افراد را فراهم كرده است.

نامرتب‌بودن دندان‌ها فقط جنبه ظاهري ندارد، بلكه مي‌تواند پيامد‌هاي مختلفي به همراه داشته باشد. حتي مي‌تواند شيوه صحبت‌كردن فرد را تحت تاثير قرار 
دهد

معمولا طول درمان چقدر است و به چه عواملي بستگي دارد؟ خيلي از پدر و مادر‌ها دوست دارند درمان ارتودنسي سريع باشد. آيا اين امكان وجود دارد كه بتوان طول درمان را كاهش داد؟

طول درمان به نوع ناهنجاري بستگي دارد و بنابراين براي همه ناهنجاري‌ها الزاما طول درمان يكساني وجود ندارد. چنانچه دندان‌هاي دائمي درآمده باشد و ناهنجاري خيلي پيچيده نباشد، در اكثر موارد طول دوره درمان يك سال است. در گذشته معمولا درمان‌هاي ساده نيز دو سه سال به طول مي‌انجاميد. البته هنوز بعضي پزشكان دوره‌هاي درمان طولاني براي بيماران در نظر مي‌گيرند، اما به‌ طور كلي اين روزها در زمينه روش‌هاي درماني و طول دوره درمان شاهد پيشرفت‌هاي قابل توجهي هستيم.

چرا امروزه ناهنجاري‌هاي دنداني در مقايسه با گذشته شيوع بيشتري دارد؟

در 300 سال اخير صورت‌ها در مقايسه كشيده‌تر شده كه اين تغيير در شكل ظاهري صورت مي‌تواند در افزايش ناهنجاري‌ها تاثيرگذار باشد، اما حقيقت اين است كه در سال‌هاي اخير توجه به مباحث زيباشناسي هم بيشتر شده و زيبايي ظاهري بعنوان مقوله مهمي مورد توجه قرار گرفته است. جايگزيني دندان از دست رفته در گذشته چندان مهم و مورد توجه نبود، اما در سال‌هاي اخير از نظر فرهنگي بستر مناسبي براي توجه به ناهنجاري‌هاي دنداني و به طور كلي تغييراتي كه مي‌تواند در شكل ظاهري افراد تاثيرگذار باشد، ايجاد شده و از اين رو مراجعه مردم براي درمان بيشتر شده است. به همين علت تصور مي‌شود از نظر آماري افراد بيشتري به ناهنجاري‌هاي دنداني و ارتوپديك فك مبتلا هستند، اما حقيقت اين است كه توجه به مقوله زيبايي موجب افزايش آماري مراجعه افراد به ارتودنتيست‌ها شده است.

ناهنجاري‌هاي دنداني و نامرتب بودن دندان‌ها صرف‌نظر از جنبه زيبايي چه عوارض ديگري را مي‌تواند به همراه داشته باشد؟

نامرتب بودن دندان‌ها فقط جنبه ظاهري ندارد، بلكه مي‌تواند پيامد‌هاي مختلفي به همراه داشته باشد. حتي مي‌تواند شيوه صحبت كردن فرد را تحت تاثير قرار دهد. اگر فك‌ها در وضع نامناسبي قرار گرفته باشد، تلفظ بعضي كلمات براي فرد مشكل مي‌شود. در ضمن نامرتب بودن دندان‌ها احتمال ابتلا به بيماري‌هاي لثه را افزايش مي‌دهد. اگر فك‌ها در جاي مناسبي قرار نداشته باشد، وضع تنفسي، شكل ظاهري چهره و حتي سلامت فرد در معرض خطر قرار مي‌گيرد.

مهم‌ترين عامل بروز ناهنجاري‌هاي دنداني چيست؟

در 90ـ80 درصد موارد عوامل ژنتيك و در 20ـ10 درصد موارد عوامل محيطي در بروز ناهنجاري‌هاي دنداني نقش دارد. شما مي‌توانيد فك را از پدر به ارث برده باشيد و دندان‌هايتان را از مادر يا اجدادتان. اينها مانند كفش‌ها و پاهايي است كه به صورت تصادفي انتخاب شده و با هم منطبق نيست. البته ممكن است اين كفش به صورت تصادفي اندازه پايتان باشد، اما در بيشتر مواقع چنين نيست. وقتي ژن‌ها را از افراد مختلف به ارث مي‌بريد نيز اتفاق مشابهي را تجربه مي‌كنيد و نتيجه ناسازگاري بين دندان‌ها و فك‌ها از نظر اندازه و وضع به ناهنجاري‌هاي دنداني منجر مي‌شود.

آيا دندان‌هايي كه به روش ارتودنسي مرتب مي‌شود، پس از درمان به همين شكل باقي مي‌ماند و هيچ تغييري در آنها ايجاد نمي‌شود؟

اين موضوع تا حد زيادي به روش ارتودنسي بستگي دارد. اگر روش انتخاب شده براي درمان بيمار از ابتدا بر مبناي ثبات باشد، نتيجه ثابت‌تري به همراه خواهد داشت. البته بيمار نيز بايد براي افزايش موفقيت درمان مواردي را مورد توجه قرار دهد. در اينجا سهم پزشك 80 درصد و سهم بيمار 20 درصد است و همكاري آنها با هم احتمال موفقيت در درمان را افزايش مي‌دهد. اما امروزه بندرت پس از درمان بازگشت مجدد ناهنجاري را در بيمار مشاهده مي‌كنيم.

معمولا از دو روش ثابت و متحرك براي درمان استفاده مي‌شود. پروسه درماني هر بيمار بر چه اساسي تعريف مي‌شود؟

در گذشته در بسياري از موارد از پلاك‌هاي متحرك استفاده مي‌شد، اما در حال حاضر اين روش بندرت مورد استفاده قرار مي‌گيرد و تقريبا كنار گذاشته شده است. پلاك‌هاي متحرك نمي‌تواند دندان‌ها را در يك فضاي سه‌بعدي جابه‌جا كند؛ اما در درمان ثابت، امكان جابه‌جايي دندان‌ها در يك فضاي سه بعدي وجود دارد. در روش درماني متحرك موفقيت تا حد زيادي به همكاري بيمار بستگي دارد. البته به اين معني نيست كه پلاك‌هاي متحرك در آينده كنار گذاشته مي‌شود، بلكه بمرور استفاده از آنها كمتر خواهد شد.

آيا استفاده از پلاك‌هاي ثابت مي‌تواند تهديدي براي سلامت دندان‌ها باشد؟

برخلاف آنچه تصور مي‌شود، روش درماني ثابت كمتر به دندان‌ها صدمه مي‌زند، چراكه دندان‌ها در جهت كنترل شده حركت مي‌كنند. اگر از پلاك متحرك استفاده شود، ريشه دندان در جهت نامناسبي حركت مي‌كند كه ممكن است به تحليل ريشه منتهي شود، اما به طور كلي عوارض جانبي ناشي از درمان تا حد زيادي به بهداشت فردي بيمار بستگي دارد.

اگر فردي توانايي پرداخت هزينه بالاي ارتودنسي را نداشته باشد، روش ديگري براي درمان وجود دارد؟

از طريق ارتودنسي پيشگيري مي‌توان تا حد زيادي از ناهنجاري‌هاي دنداني پيشگيري كرد و در واقع اگر بيمار تحت معاينات دائم دندانپزشكي قرار گيرد و هر شش ماه يكبار به دندانپزشك مراجعه كند، در صورتي كه در سنين پايين با مشكلي مواجه شود، مي‌توان پيش از اين‌كه بيمار به شرايطي برسد كه غيرقابل پيشگيري باشد، آن را درمان كرد. مثلا اگر دندان‌هاي شيري زودهنگام كشيده شود، دندان‌ها حركت مي‌كنند و دندان دائمي براي خروج از لثه با مشكل مواجه مي‌شود، در نتيجه در آينده نياز به درمان ارتودنسي پيدا مي‌كند، اما اگر به جاي دندان شيري از يك فضاي نگهدارنده استفاده شود، هريك از دندان‌ها در جاي مناسبي رشد مي‌كند و براي فرد مشكلي به وجود نمي‌آورد. اين روش يك روش درماني كم‌هزينه است كه البته مستلزم مراجعه مرتب و زمان‌بندي شده به متخصص ارتودنسي يا دندانپزشك است. به اين ترتيب مي‌توان از بروز بسياري از ناهنجاري‌هاي دنداني و ارتوپديك جلوگيري كرد.





تاريخ : پنج شنبه 16 شهريور 1391برچسب:, | | نویسنده : مقدم |