مکان‌های مناسب برای رصد بارش شهابی عموما به دو دسته مکان‌های گروهی‌ (به همراه تور) و مکان‌های فردی (به همراه خانواده یا دوستان) تقسیم‌بندی می‌شوند. این مکان‌ها به‌صورت رسمی ثبت نشده‌اند و اکثرا به دلیل تجربیات شخصی منجمان آماتور در برگزاری رصد‌های موفقیت‌آمیز، شناخته می‌شوند؛ اما همگی دارای دو ویژگی یکسان هستند.

ویژگی نخست، داشتن آسمانی تاریک و بدون آلودگی نوری است و ویژگی دوم، دارا بودن افقی باز برای رصد آسمان شب است. افق باز اصولا به افق‌های مسطح و ترجیحا مکان‌هایی که به وسیله کوه و دیگر اجسام احاطه نشده‌اند، اطلاق می‌شود.

در صورتی که شما مکان‌هایی را می‌شناسید که علاوه بر ویژگی‌های اطلاق شده، دارای امنیت کافی نیز هستند، می‌توانند مکان مناسبی برای رصد شما باشند. شما همچنین می‌توانید ویژگی تاریخی بودن مکان‌ها را به فهرست خود اضافه کنید، تا نه تنها شبی پر از شهاب در پیش رو داشته باشید، بلکه در طول روز نیز به بازدید از جاذبه‌های تاریخی محیط اطراف بپردازید. علاوه بر نکات ذکر شده، ما در ادامه، طی مصاحبه‌ای اختصاصی با پژمان نوروزی، منجم آماتور و مشاور علمی رصدخانه زعفرانیه تهران، به معرفی تعدادی ‌از مکان‌های مناسب جهت رصد بارش شهابی در اقسی نقاط کشور پرداخته‌ایم.

اطراف تهران و سمنان

قصر بهرام

کاروانسرای قصر بهرام که در دل کویر مرکزی قرار گرفته و حدود ۷۰ کیلومتر از اولین آبادی فاصله دارد، به دوره شاه عباسی تعلق داشته و علاوه بر آن، دو کاروانسرای مخروبه دیگر با نام‌های قصر عین‌الرشید و قصر حرمسرا، نیز در نزدیکی آن قرار دارند. این منطقه از نظر محیط زیستی بسیار با ارزش بوده و هنوز در زمین آن، آثاری از فسیل‌‌ها یافت می‌‌شود. برای ورود به منطقه حفاظت شده قصر بهرام، به همراه داشتن مجوز و انجام هماهنگی‌های لازم با منطقه ضروری است. در غیر این صورت، حتی با وجود طی کردن مسافتی سخت برای رسیدن به این منطقه، شما اجازه اقامت در آنجا را نخواهید داشت. علاقه‌مندان می‌توانند جهت تهیه مجوز، اطلاعات لازم را از محیط زیست سمنان دریافت نمایند.

کاروانسرای قصر بهرام، علاوه بر امنیت کافی، دارای امکانات اولیه مانند موتور برق، سرویس بهداشتی، آشپزخانه و اتاق (برای زمان‌هایی که هوا بیش از حد سرد می‌شود) است. دسترسی به این کاروانسرا از دو مسیر امکان‌پذیر است. مسیر اول، از سمت ورامین، که در گذشته تهرانی‌ها از این جاده به قصر بهرام رفت و آمد می‌کردند، و مسیر دوم، جاده گرمسار، که عمده مجوز‌ها هم برای این مسیر صادر می‌شوند. بدین ترتیب، تهرانی‌ها هم اکنون از طریق جاده گرمسار به کاروانسرا راه پیدا خواهند کرد. این جاده، جاده بسیار خوبی نیست، اما دیدنی‌های فراوانی از جمله جاده تاریخی شاهی (سنگ‌فرش) و پایه‌های پل‌های قبل از دوره شاه عباس در آن قابل مشاهده است. در این منطقه در فصول گرم سال، مراقب گزش بندپایانی مانند عقرب باشید، زیرا فاصله شما تا نزدیک‌ترین روستا در حدود سه ساعت است.

ده‌ نمک

کاروانسرای شاه عباسی ده نمک که در مسیر گرمسار و در مجاروت جاده ترانزیت تهران به مشهد قرار دارد، به راحتی قابل دسترسی است، و حتی اتوبوس‌های سمنان، شما را در مقابل در کاروانسرای ده نمک پیاده خواهند کرد. هرچند با وجود رشد گرمسار، آلودگی نوری ده نمک نیز افزایش یافته است، اما کاروانسرای ده نمک بازسازی شده و هم‌اکنون محل پذریرایی، اقامت و رستوران است. علی رغم اینکه این نکته، ضعف محسوب می‌شود، اما به دلیل رفت و آمد گروه‌های نجومی در این مکان، مدیریت در همکاری با گروه‌ها، در صورت هماهنگی، در هنگام شب، چراغ‌ها و تابلو‌ها را خاموش کرده تا محیطی مناسب را برای رصد فراهم کند. این مکان، برای گروه‌های غیر نجومی که چند ساعتی از شب را به برنامه‌های نجومی اختصاص می‌دهند، مناسب است.

مکان‌های بین جاده‌ای

نوروزی در ادامه صحبت‌های خود در معرفی مکان‌های مناسب رصد، از اولین مکانی که خود به همراه بابک امین تفرشی و اوشین زاکاریان برای رصد به وسیله دو آژانس رفته است، سخن می‌گوید. هرچند جاده کن سولقان که در آن زمان دارای آبادی نبوده و اکنون به منطقه گردشگری تبدیل شده، اما یادآوری این خاطره برای ما، این پیام را به همراه دارد که می‌توان در فواصل خیلی کوتاه، به مکان‌هایی برای رصد رسید، و پس از چند ساعت بازدید از آسمان شب، به شهر بازگشت. در همین راستا، نوروزی به معرفی مکانی در مسیر جاده تهران به قم می‌پردازد. در اتوبان تهران به قم (در اطراف قم) معادن نمکی که در کنار دریاچه حوض سلطان قرار گرفته‌اند، می‌توانند مکان مناسبی برای رصد باشند. در صورتی که از قبل هماهنگی‌های لازم را انجام داده‌ باشید، تاسیسات جمع‌آوری نمک از حوض سلطان، می‌تواند مکان امنی برای استقرار شما باشد، در غیر این صورت، شما در بیابانی بدون امکانات، اما با آسمان صاف خواهید بود.

کاروانسرا سمت جنوب شرق تهران

کاروانسرای دیر گچیین ورامین نزدیک چرمشهر (به سمت ورامین) که بازسازی شده و راه دسترسی به آن بسیار راحت است. همچنین،کاروانسرای پاسنگان نیز که قابلیت اجاره کردن دارد، می‌تواند مکان مناسبی برای اقامت شبانه فردی باشد.

ایستگاه ۷ تلکه‌کابین توچال

برای کسانی که قصد رصد حرفه‌ای ندارند، اقامت در ایستگاه هفت تله کابین توچال، که دارای تمامی امکانات لوکس از جمله هتل نیز است، می‌تواند گزینه خوبی باشد.

الموت

این مکان امکانات بسیار خوبی ندارد و به دلیل کوهستانی بودن منطقه نیز، افق بسته‌ای دارد. آلودگی‌های نوری در آن نیز نسبت به گذشته افزایش یافته است.

دماوند

منطقه دماوند در زمان‌های گذشته بسیار عالی بود،‌ اما هم اکنون به دلیل گسترش بسیار، در برخی مناطق از تهران نیز روشن‌تر است. هر چند مناطقی مانند اطراف دشت مشا یا روبه روی آینه‌ورزان، مکان‌های تاریک یافت می‌شود.

منطقه شهمیرزاد سمنان

این منطقه بسیار خوش آب و هوا بوده و آسمان بسیار خوبی دارد. در این زمینه نوروزی توصیه‌ای برای گروه‌های نجومی و خانواده‌های علاقه‌مند دارد. اگر این افراد کمی زودتر خود را به روستاهای مورد نظرشان رسانده و با شورای روستا مشورت کنند، می‌توانند در خانه بهداشت یا مدرسه روستا اقامت کرده و محیطی امن را تجربه کنند.

خانقاه علاءالدوله سمنانی

خانقاه علاءالدوله سمنانی که در ۵ کیلومتری نرسیده به سمنان قرار دارد،، هرچند به هماهنگی اولیه با متولی آن‌ جا نیاز دارد، اما مکان خوبی برای رصد محسوب می‌شود. اتاق این کاروانسرا ظرفیت ۴۰ نفر را داشته و منظره عبور قطار در شب نیز بسیار دیدنی خواهد بود.

اطراف سمنان و دامغان

گردنه آهوان

این گردنه که هوای بسیار سردی دارد، دارای دو کاروانسرا به فاصله ده متری است، که یکی از آن‌ها دویست سال از دیگری قدیمی‌تر است.

چشمه علی دامغان

هرچند چشمه علی اکنون به منطقه گردشگری تبدیل شده است، اما به دلیل داشتن امکاناتی نظیر سرویس بهداشتی و فضای امن، برای خانواده‌ها مناسب است. این مکان ۲۰ کیلومتر با شهر فاصله دارد.

پایگاه نجوم دامغان

از سمت دامغان به سمت جنوب، در جاده‌ای که به سمت جندق می‌رود، آبادی کوچکی قرار دارد که در آن «پایگاه نجوم دامغان» واقع شده است. این مکان که توسط دکتر مرتضی ابراهیمی ورکیانی تاسیس شده است، دارای تلسکوپ بوده، و در صورت اطلاع، برای شما غذای خانگی خواهند پخت. در این مکان تنها پول غذا و تلسکوپ از خانواده‌ها دریافت شده و اقامت‌کنندگان بابت مکان پولی پرداخت نخواهند کرد.

اطراف شاهرود

منطقه حفاظت شده خارتوران

پارک ملی خارتوران یکی از بهترین آسمان‌های ایران را داشته و به دریافت مجوز از محیط زیست نیاز دارد.

جنگل ابر

جنگل ابر شاهرود نیز برای رصد بسیار مناسب است.

منطقه جندق و مناطق اطراف

برای تهرانی‌ها، دامغانی‌ها، اصفهانی‌ها و حتی یزدی‌ها، مناطق اطراف جندق و کویر مصر بسیار مناسب هستند. در این مناطق اقامتگاه‌های بومگردی بسیاری ساخته شده‌اند. اقامتگاه‌های بومگردی این مناطق همگی علاوه بر سم‌پاشی، دارای امکانات بهداشتی اولیه در صورت بروز گزیدگی توسط حشرات هستند. هرچند در فصول سرد سال، حشرات سمی بسیار کاهش پیدا خواهند کرد.

اطراف کاشان

منطقه نیاسر

در منطقه نیاسر، مدرسه‌ای به نام معراج قرار دارد که در صورت هماهنگی با آموزش و پرورش، می‌توان در ایام آخر هفته، در این مدرسه اسکان پیدا کرد. این مدرسه به واسطه رفت و آمد گروه‌های نجومی، با نحوه کار آنها آشنایی داشته و آماده همکاری است. هزینه این مکان بسیار کم است، اما در اواسط هفته به دلیل برگزاری کلاس‌های مدرسه، نمی‌توان به آن مراجعه کرد. افق نوری منطقه نیاسر بسیار کم بوده و دارای رصدخانه نیز هست.

کویر مرنجاب

یک کاروانسرای قدیمی در این منطقه که کنار دریاچه نمک و تپه‌های رمل شنی قرار دارد، به مجوز نیازی ندارد. برای یافتن این منطقه، ابتدا به شهر آران و بیدگل رفته و از آنجا با دنبال کردن تابلوهای کویر مرنجاب و کمپ‌های کویر مرنجاب، به پاسگاهی می‌رسید که پس از پرداخت هزینه ورودی، می‌توانید وارد محوطه شوید. کاروانسرای این منطقه نیز دارای امکانات خوبی بوده و حتی در روزهای تعطیل، می‌توان در آنجا غذای محلی خرید. در صورتی که باد شدید، باعث پراکنده شدن غبار در هوا نشود، این منطقه برای رصد بسیار مناسب است. در این منطقه مراقب گزیدگی بندپایانی مانند عقرب در فصول گرم سال باشید.

۱۵ کیلومتر پیش از این کاروانسرا، یک کمپ کویری که توسط بخش خصوصی ساخته شده است، که طبق قاعده گران‌تر است، اما امکانات بیشتری را برای مسافران خود فراهم کرده است.

نطنز

در اتوبان تهران، کاشان، نطنز، اصفهان، پس از بادرود (مخالف ابیانه) به روستای متین‌آباد می‌رسید. کمپ کویری متین‌آباد، یکی از بهترین کمپ‌های کویری ایران قرار گرفته است، دارای همه نوع امکاناتی از جمله امکان اجاره اتاق و چادر، رستوران، غذاهای ارگانیک و امکانات دیگر است. این منطقه نه تنها آمادگی لازم جهت فراهم کردن امکانات برای گروه‌های نجومی را دارد، بلکه در طول روز می توان در مناطق اطراف به کویرگردی و شترسواری پرداخت. این کمپ، برای گروه‌ها و افراد بسیار مناسب است.

اطراف اصفهان

در سمت تالاب گاوخونی، روستایی به نام قورتان در انتهای زاینده‌رود قرار دارد. در این منطقه هم قلعه‌ای زیبا واقع شده است و هم می‌توان در داخل روستای قورتان اقامت کرد. در این مناطق کمپ‌های کویری نیز وجود دارد. در صورت سفر گروهی، می‌توان به دریاچه تالاب خونی نیز دسترسی پیدا کرد.

اطراف یزد

در اطراف یزد نیز مکان‌های مناسب رصد، با امکانات رفاهی و با امکانات کم،‌ نیز یافت می‌شود. کاروانسرای زین‌الدین با معماری دایره شکل، مکانی منحصر به فرد در این منطقه است.

اطراف گیلان و مازندران

این مناطق علاوه بر نیاز به افق باز و نور کم،‌ به رطوبت کم هم نیاز دارند. زیرا هوای ابری، کیفیت دید را به شدت کاهش می‌دهد. گروه‌های نجومی گیلانی اغلب برای رصد به سمت دیلمان و داماش می‌روند، زیرا با افزایش ارتفاع، رطوبت کاهش پیدا می‌کند. این مناطق دارای آسمان بهتری نسبت به شهر رشت هستند.

اطراف بیرجند

مردم این شهر می‌توانند به فاصله دو ساعت به شهر فردوس رسیده و در کویر سه قلعه رصد کنند. کمپ این منطقه برای کسانی که قصد دارند رصدی جدی انجام دهند مناسب خواهد بود.

اطراف بندرعباس و قشم

پارک ملی گنو

این مکان نسبت به سایر مکان‌های بندرعباس از دمای هوای خنک‌تر و آسمان تاریک‌تری برخوردار بوده، اما به دلیل وجود شکارچی‌ّهای غیر مجاز، خطرناک است. در این منطقه،‌ حوالی چشمه آبگرم گنو، امنیت و امکانات بیشتر است.

قشم

در جزیره قشم ‌می‌توان برای رصد به دره ستارگان رفت. برخی گروه‌های نجومی بندرعباس نیز برای رصد به این منطقه از قشم سفر می‌کنند. این منطقه به مجوز نیاز دارد. اما در کل، در غرب جزیره قشم نیز اقامتگاه بومگردی و آسمان تاریک به وفور یافت می‌شود. اگر در اطراف ساحل به رصد آسمان بپردازید، نورافشانی پلانکتون‌های نزدیک ساحل نیز منظره‌ای رویایی را ایجاد می‌کند.

اطراف اهواز

مردم شهر اهواز می‌توانند با مرکز نجوم اهواز در ارتباط بوده و سفرهای رصدی خود را به همراه آنها انجما دهند.

اطراف شیراز

رصدخانه شیراز (رصدخانه ابوریحان بیرونی) برای رخدادهای نجومی برنامه‌هایی برگزار می‌کند که علاقه‌مندان در این شهر می‌توانند با این مکان در ارتباط قرار گیرند. گروه‌های نجومی شهر صدرا نیز بسیار فعال هستند.

اطراف تبریز

گروه نجومی آیاز از جمله گروه‌های نجومی در این منطقه است که برنامه‌های نجومی بسیار خوبی برای رصد‌ها برگزار می‌کند.

اطراف همدان

رصدخانه ابن صلاح همدانی در همدان، برنامه‌های نجومی برای علاقه‌مندان به این حوزه برگزار می‌کند.

در نهایت، سه نکته مهم را می‌توان جمع‌بندی کرد:

نکته اول، اقامتگاه‌های بومگردی در روستاهای مختلف، مکان‌های امن و مناسبی جهت رصد و اقامت هستند.

نکته دوم، به دلیل گسترده بودن بازه بارش‌های شهابی، می‌توان در نزدیکترین تعطیلات به اوج بارش شهابی، سفری دو روزه برنامه‌ریزی کرد و علاوه بر سفر به نقاط جدید، چند ساعتی در شب را به رصد آسمان و نظاره بارش پرداخت. در مورد بارش شهابی جباری، این بارش از ده مهر آغاز شده و اوج آن ۲۹ مهر ماه خواهد بود.

نکته سوم، در صورتی که شما قصد تجربه رصد بارش شهابی را دارید اما به اطلاعات و امکانات اطراف شهر خود دسترسی ندارید، می‌توانید با گروه‌های نجومی شهر خود، از طریق سرچ اینترنتی، دسترسی پیدا کرده و سفر خود را به همراه آن‌ها انجام دهید.

منبع عکس: گوگل مپ