اقیانوس‌های زمین در وضعیت بسیار ناگواری قرار گرفته‌اند. دریاها با حجم عظیمی از پلاستیک‌ها و فلزات سنگین در حال خفگی هستند و این امر موجب از بین رفتن حیات وحش و تخریب فعالیت‌های ماهیگیری شده است. ما روی یک سیاره‌ی آبی زندگی می‌کنیم و اقیانوس‌ها ۹۹درصد از فضای اکولوژیکی موجود روی زمین را تشکیل می‌دهند.

اتمسفر و آب‌و‌هوای ما متکی به اقیانوس‌ها است. اقیانوس‌ها حدود پنجاه درصد از گازهای گلخانه‌ای منتشرشده توسط انسان را جذب می‌کنند. اما علاوه‌بر این، اقیانوس‌ها از نظر اقتصادی نیز یک فرصت مهم به‌شمار می‌روند.اقتصاد آبی یک رویکرد اساسی برای تفکر مجدد درمورد روش تعامل انسان با اقیانوس‌ها است. کشورهای جزیره‌ای کوچکی نظیر سیشل پیش‌گام این رویکرد هستند و درکنار اینکه اقیانوس‌ها را به‌عنوان منبعی برای تولید ثروت می‌بینند، درجهت بهبود سلامت اکوسیستم آن تلاش می‌کنند. با دادن ارزش بیشتر به اقیانوس‌ها، مردم محلی تشویق می‌شوند تا آن‌ها را برای نسل‌های آینده حفظ کنند. به‌طور کلی، اقتصاد آبی با اتکا بر گردشگری، ماهیگیری، انرژی تجدیدپذیر دریایی و زیست‌فناوری قرار است تا سال ۲۰۳۰، تا دوبرابر دیگر اقتصادها رشد کند.

زباله‌ها، پلاستیک‌ها و مواد زائد بعد از طوفان‌های زمستانی در یکی از سواحل فرانسه. آیا اقتصاد آبی مدل پایدارتری را ارائه خواهد کرد؟

اقتصاد آبی چیست؟

سلامت اقیانوس، عامل محوری در اقتصاد آبی است. این مفهوم شامل مدیریت پایدار اقیانوس‌ها برای نسل حاضر و نسل‌های آینده است. دریاهای سالم نه‌تنها کلید سلامت محیط‌زیست ما به حساب می‌آیند، بلکه از نظر بهبود رشد اقتصادی، ایجاد اشتغال و مبارزه با فقر نیز اهمیت فراوانی دارند.

با شناخت ظرفیت قابل‌توجه اقتصاد آبی، رهبران و دانشمندانی از سرتاسر جهان در نوامبر سال ۲۰۱۸، برای مذاکرات استراتژیک درمورد آینده‌ی اقیانوس‌های در نخستین کنفرانس آقتصاد آبی پایدار در کشور کنیا گرد هم آمدند. جهان می‌تواند سلامت اقیانوس‌ها، دریاها، دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و اکوسیستم‌هایی را بهبود بخشد که از آن‌ها حمایت می‌شود و در‌حال‌حاضر درمعرض تهدید قرار گرفته‌اند.

در مرکز اقتصاد آبی، چارچوبی بین‌المللی برای تلاش فعالانه درجهت حفاظت از منابع اقیانوسی و توسعه‌ی زیستگاه‌های پایدارتر برای حفاظت از اکوسیستم‌های اقیانوسی تعیین شده است. البته اقتصاد آبی فقط راهی برای حمایت از محیط زیست نیست بلکه یک منبع رشد اقتصادی است و منبع غذا، شغل و آب نیز به‌شمار می‌رود.صندوق جهانی حیات وحش برآورد می‌کند که اگر اقیانوس‌ها یک کشور بودند، می‌توانستند هفتمین اقتصاد بزرگ جهان باشند.

از آنجایی که بیش از سه میلیارد نفر در سرتاسر جهان برای تأمین معیشت خود متکی بر تنوع زیستی موجود در اقیانوس‌ها و دریاها هستند، کشورها باید دست‌به‌دست هم بدهند تا از این منابع طبیعی مهم برای نسل‌های آینده حفاظت کنند. سازمان ملل اهمیت اقتصاد آبی و نقش مهم را آن در آینده‌ای پایدار برای اقیانوس‌های جهان به‌رسمیت شناخته است. هدف ۱۴ توسعه‌ی پایدار، حفاظت و بهره‌برداری پایدار از اقیانوس‌ها، دریاها و منابع آبی دریایی است. سازمان ملل قصد دارد تا سال ۲۰۲۵، تمام انواع آلودگی‌های دریایی را کاهش دهد و نیز از آلودگی‌های بیشتر جلوگیری کند و اکوسیستم‌های دریایی و ساحلی را طی ۵ الی ۱۰ سال آینده به‌طور پایداری مدیریت، حفاظت، حمایت و احیا کند. علاوه‌بر این، این سازمان در قالب هدف یادشده قصد دارد پژوهش‌های علمی جامع‌تری را درمورد سلامت اقیانوس‌ها و تنوع زیستی دریایی به‌ویژه در کشورهای جزیره‌ای کوچک درحال توسعه و کشورهای کمتر توسعه‌یافته هدایت کند.

درنظرگرفتن اقیانوس‌ها به‌عنوان یکی از اهداف توسعه‌ی پایدار، پیامی است درجهت کمک به کشورهای جزیره‌ای کوچک و درحال توسعه برای دستیابی به رونق اقتصادی ازطریق استفاده‌ی پایدار از منابع آبی، تشویق گردشگری و مدیریت بهتر فعالیت‌های ماهیگیری. اقتصاد آبی مخصوصا از نظر رفاه مالی کشورهای جزیره‌ای کوچک درحال توسعه اهمیت دارد. در کشورهای جزیره‌ای کوچکی مانند پالائو و سیشل، گردشگری دریایی بیش از نیمی از درآمدهای صادراتی را شامل می‌شود و شیلات ۱۰ الی ۵۰ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشورها را تشکیل می‌دهد. فعالیت‌های ماهیگیری پایدار همراه‌با تلاش‌ درجهت حفاظت از محیط زیست، می‌تواند تداوم حفظ منابع طبیعی ساحلی را که توسط این کشورها مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد، برای قرن‌های آینده تضمین کند.

پالائو و سیشل: رهبران اقتصاد آبی

کشورهای جزیر‌ه‌ای کوچکی که از اقیانوس‌ها بهره‌ی اقتصادی می‌برند، پیشگام رویکرد اقتصاد آبی برای استفاده از اقیانوس‌ها به‌عنوان منبعی برای کسب درآمد و در عین‌حال محافظت از سلامتی اقیانوس‌های بزرگ ما هستند. کشورهای جزیره‌ای کوچک درحال توسعه و نیز دیگر کشورهای ساحلی دارای فرصت بزرگی برای دستیابی به مزایای اقتصادی درکنار بهبود حفاظت از محیط‌زیست هستند. پالائو و سیشل دو کشور جزیره‌ای هستند که نمونه‌های بسیار خوبی برای مطالعه‌ی اقتصاد آبی محسوب می‌شوند. رونالد جومو، سفیر سیشل در سازمان ملل به اهمیت بازنگری درمورد ارتباط با اقیانوس‌ها اشاره کرد. او گفت:

اقتصاد آبی به کشورهایی نظیر سیشل اجازه می‌دهد که اقیانوس را در مرکز مالی خود قرار دهند. ما یک شهر کوچک جزیره‌ای نیستم؛ ما یک کشور اقیانوسی بزرگ هستیم.

سیشل ازنظر تنوع زیستی، یکی از نقاط مهم جهان به حساب می‌آید و به‌عنوان یک رهبر جهانی در استفاده‌ی پایدار از اقیانوس‌ها شاخصی از موفقیت‌ دیگر اقتصاد آبی نیز است: گذری به‌سوی مدیریت پایدار اقیانوس. اکثر فعالیت‌های ماهیگیری سازگار با محیط زیست در سیشل موجب تنوع در اقتصاد این کشور جزیره‌ای کوچک می‌شود و مشاغل ارزشمندی ایجاد می‌کند که موجب بهبود دسترسی به غذا و امنیت و نیز مدیریت پایدار و حمایت از منابع اقیانوسی کشور می‌شود.

ماهیگیری پایدار برای سلامتی اقیانوس‌ها حیاتی است

کشور پالائو از بیش از ۲۵۰ جزیره و مجموع ۱۵۱۹ کیلومتر خط ساحلی تشکیل شده است. پالائو که به‌خاطر تعهداتش درمورد حفاظت از اقیانوس‌ها و حیات وحش در جهان معروف است، حدود ۸۰ درصد از آب‌های محدوده‌ی خود را به‌عنوان پناهگاه‌های دریایی تعیین کرده است. غواصی مهم‌ترین جاذبه‌ی گردشگری کشور پالائو است و هیئت گردشگری این کشور قصد دارد گردشگری در این منطقه را به‌وسیله‌ی کار کردن روی جذب مسافران با ارزش‌تر پایدارتر کند. با تمرکز تلاش‌های گردشگری روی جذب تعداد کمتری از گردشگرهایی که پرداختی بیشتری دارند، پالائو قصد دارد از فشار روی مناطق آبی بکاهد.

هیئت گردشگری پالائو همچنین روی فعالیت‌های گردشگری پایدارتری نظیر تماشای پرندگان و ماهیگیری ورزشی و نیز فعالیت‌های فرهنگی محلی تمرکز کرده است. این کشور همچنین نخستین کشوری است که تمام بازدیدکنندگان را متعهد به مسئولیت‌پذیری اکولوژیکی می‌کند.

اقتصاد آبی می‌تواند مدلی برای ما فراهم کند تا ما درمورد اینکه چگونه منابع اقیانوسی را برای نسل‌های آینده حفظ کنیم، مجددا فکر کنیم. درحالی‌که کشورهای جزیره‌ای کوچک می‌توانند از اقتصاد آبی بهره‌ی زیادی ببرند، اهمیت جهانی یک اکوسیستم اقیانوسی سالم موضوعی اغراق‌آمیز نبوده و لازم است تمام کشورها برای حمایت از آن اقدامی فوری کنند.