گفت‌وگو با دكتر مرجانه حجازي، عضو تيم سازنده دستگاه برش‌نگار فلوئورسنت حيوانات آزمايشگاهي ديگر قرباني

 

اگر از بسياري دارو و درمان‌هايي كه از آزمايشگاه‌ها سر برآورده‌اند استفاده مي‌كنيم، اين امكان را بايد مديون موش‌ها و ديگر موجوداتي باشيم كه طي مراحل آزمايشگاهي و براي اطمينان از عملكرد درست يك فرآيند، تست‌هاي خطرناك و گاهي اوقات مرگبار ابتدا روي آنها انجام مي‌شود. در حال حاضر براي انجام مرحله حيواني تست داروهاي جديد، پس از تزريق دارو به حيوان بيمار،‌ آن را كشته و برش بافتي از حيوان صورت مي‌گيرد تا پس از انجام پاتولوژي، اثرات دارو بر بيمار بررسي شود. اما با استفاده از سيستم برش‌نگاري فلوئورسنت مولكولي، بدون نياز به برش بافتي مي‌توان به صورت موثرتري، بررسي‌هاي لازم را انجام داد و بسياري از بيماري‌ها از جمله سرطان را در همان ابتداي شكل‌گيري تشخيص داد. دكتر مرجانه حجازي، مجري طرح ساخت سيستم برش‌نگاري فلوئورسنت مولكولي درباره مزاياي اين روش و امكاناتي كه اين دستگاه در اختيار محققان قرار مي‌دهد با ما گفت‌وگو كرده است.

 

برش‌نگاري مولكولي چيست و كاري كه شما انجام داده‌ و از فلوئورسنت براي اين برش‌نگاري استفاده كرده‌ايد چه مزيت‌هايي ‌در بردارد؟

روش برش‌نگاري، روشي براي تشخيص زودهنگام سرطان در سطح سلولي است. مزيت اين روش غيرتهاجمي بودن، كاربرد آسان، استفاده از پرتوهاي غيريونيزان و تشخيص ضايعات در حد سلولي است.

ايده اوليه توليد اين دستگاه از چه زماني شكل گرفت و در حال حاضر در چه مرحله‌اي قرار دارد؟

ايده اوليه اين دستگاه از پروژه‌هاي دانشجويي انجام‌شده در دانشگاه علوم پزشكي تهران شروع شد. سپس با انجام چند پروژه با گروه‌هاي مرتبط و كسب منابع مالي مناسب از مراجع ذي‌صلاح به مرحله تجاري‌سازي رسيد. من و همكارانم در شركت دانش‌بنيان تجهيزآفرينان پارسه وابسته به دانشگاه علوم پزشكي تهران موفق به ساخت سامانه تصويربرداري فلوئورسنت مولكولي مخصوص حيوانات كوچك شديم. در حال حاضر اين دستگاه براي استفاده در مراكز تحقيقاتي آماده است.به طور كلي دستگاه‌هاي تصويربرداري فلوئورسنت نوري روش نويني است كه حدود سه يا چهار سال است كه در خارج از كشور به صورت تجاري مورد استفاده مراكز درماني و تحقيقاتي قرار گرفته است. در حال حاضر در آمريكا و اكثر كشور‌هاي اروپايي از روش فلوئورسنت مولكولي استفاده مي‌شود.

آيا استفاده از تصويربرداري مولكولي فقط به كاربردهاي پيش‌كلينيكي و تحقيقاتي محدود مي‌شود؟

اين سامانه به طور گسترده در تصويربرداري از حيوانات كوچك‌ در حوزه بررسي نانوداروها، بررسي روش‌هاي درماني و تشخيص انواع سرطان‌ها در مرحله اوليه كاربرد دارد و ‌هم‌اكنون به طور گسترده در صنعت داروسازي براي بررسي خصوصيات داروها و نانوداروها به كار مي‌رود. البته كاربرد اين دستگاه براي مراحل پيش‌كلينيكي و تحقيقاتي است.

استفاده از اين سيستم چه اثرات مثبتي مي‌تواند در تحقيق و درمان بيماري‌هاي مختلف داشته باشد؟

استفاده از اين دستگاه به بررسي دقيق‌تر دارو‌ها و پيگيري اثر‌گذاري روش‌هاي درماني جديد روي حيوان كوچك منجر مي‌شود. سپس با اين بررسي امكان تعميم نتايج به انسان فراهم مي‌شود. به اين ترتيب، هزينه درمان كاهش يافته و دقت روش‌هاي تشخيصي و درماني به‌مراتب افزايش مي‌يابد.

خطاي تشخيصي در اين روش چقدر است‌ و اين ميزان خطا چقدر مي‌تواند نتايج بررسي‌ها را دچار اشكال كند؟ براي كاهش درصد خطا چه بايد كرد؟

حجازي: روش برش‌نگاري فلوئورسنت مولكولي روشي براي تشخيص زودهنگام سرطان در سطح سلولي است كه به‌طور حتم در آينده نزديك جزو نياز‌هاي اوليه صنايع دارويي و مراكز تحقيقاتي مرتبط قرار خواهد گرفت

در اين دستگاه نانوذرات مورد نظر در بافت‌هاي هدف به‌طور اختصاصي تجمع مي‌كنند، بنابراين اين روش از دقت بسيار زيادي برخوردار است. به منظور بهبود دقت تشخيص، ساخت نانوذرات مناسب براي تجمع در ضايعات از اهميت زيادي برخوردار است.

اين دستگاه چگونه كار مي‌كند؟

در روش‌هاي معمول پس از تزريق نانوذره به حيوان و جهت بررسي اثرات آن، حيوان كشته مي‌شود تا بتوان نمونه‌برداري كرد.نمونه‌هاي تهيه‌شده از بافت هدف‌ به مراكز تشخيصي مربوط‌ ارسال مي‌شود. به اين ترتيب امكان ارزيابي اثرات مورد نظر در بافت زنده از بين مي‌رود. در روش فلوئورسنت مولكولي حيوان كوچك در حين مطالعه فقط بيهوش است، بنابراين مطالعه مورد نظر در شرايط طبيعي صورت مي‌گيرد.

سيستم برش‌نگاري فلوئورسنت مولكولي چه اجزايي دارد و هر بخش چه امكان ويژه‌اي ‌ براي سيستم فراهم مي‌كند؟

اين دستگاه شامل سه ليزر، دوربين بسيار حساس، ساختار مكانيكي و الكترونيكي مناسب جهت تصويربرداري 360 درجه از حيوان كوچك است. بعلاوه، اين دستگاه شامل نرم‌افزار نوشته‌شده توسط متخصصان داخل كشور است كه امكان بررسي توزيع سه‌بعدي ماده فلوئورسنت در ضايعه مورد نظر را ميسر مي‌كند.همچنين پرتو‌هاي ليزر امكان بررسي برد وسيعي از نانوذرات، مواد فلوئورسنت آلي، سلول‌ها و بافت‌هاي نشاندار را ميسر مي‌كند. بعلاوه ساختار مكانيكي و الكترونيكي منحصر به فرد اين دستگاه امكان بررسي اجزاي بدن حيوان را از جهات مختلف امكان‌پذير مي‌كند.

آينده اين سيستم‌ها را چگونه مي‌بينيد و چه كاربردهاي ديگري برايشان متصور هستيد؟

با توجه به اين‌كه روش فلوئورسنت مولكولي در دنيا بسيار جديد است و بتازگي كاربرد وسيعي در زمينه‌هاي مختلف پزشكي پيدا كرده است، به طور حتم در آينده نزديك جزو نياز‌هاي اوليه صنايع دارويي و مراكز تحقيقاتي مرتبط قرار خواهد گرفت. در حال حاضر، دستگاه طراحي‌شده قادر به بررسي عملكرد سلول‌ها و بافت‌هاست.گروه تحقيقاتي سازنده دستگاه در حال تحقيق براي اضافه‌كردن اطلاعات آناتوميكي به اطلاعات عملكردي بافت‌هاي حيوان كوچك است. بنابر اين در آينده نزديك، امكان تشخيص ضايعات در مكان آناتوميك آنها نيز فراهم مي‌شود.






تاريخ : دو شنبه 1 آبان 1391برچسب:, | | نویسنده : مقدم |