گونه‌هایی که روی خشکی زندگی می‌کنند، ۸۵ تا ۹۵ درصد از کل تنوع زیستی فعلی زمین را تشکیل می‌دهند. باتوجه‌به این موضوع که قاره‌ها فقط ۳۰ درصد از سطح سیاره‌ی ما را می‌پوشانند، این، مقدار درخورتوجهی است. بیشتر گونه‌های موجود روی خشکی از تبار گروه‌های اولیه‌ی معدودی هستند که حدود ۴۰۰ میلیون سال پیش وارد خشکی شدند.

بااین‌حال، دانشمندان درباره‌ی زمان رسیدن تنوع زیستی به سطوح فعلی خود توافقی ندارند. آیا آنچه امروز می‌بینیم، نمونه‌ای از همان چیزی است که در ده‌ها یا حتی صدها میلیون سال پیش وجود داشته است؟ این تنوع زیستی به‌شکل تصاعدی در‌حال‌افزایش بوده و تعداد گونه‌هایی که امروز زندگی می‌کنند، بیش از همیشه است؟

در مقاله‌ای جدید، پژوهشگران این موضوع را بررسی کرده‌اند که چگونه تنوع زیستی گونه‌های مهره‌دارانی که در اکوسیستم‌های محلی (جوامع اکولوژیکی) زندگی می‌کردند، طی ۳۷ میلیون سال گذشته تغییر کرده است. پژوهشگران حدود ۳۰،۰۰۰ منطقه‌ی فسیلی را مطالعه کردند که فسیل‌های چهاراندامان، جانوران مهره‌دار زمینی مانند پستانداران، پرندگان، خزندگان (شامل دایناسورها) و دوزیستان را در خود جای داده بودند. پژوهشگران با شمارش گونه‌های درون هر منطقه‌ی فسیلی، تنوع موجود در جوامع اکولوژیکی باستانی را برآورد کردند.

نتایج آن‌ها نشان می‌دهند سطوح غنی از تنوع زیستی که امروزه روی خشکی دیده می‌شود، پدیده‌ی جدیدی نیست. میزان تنوع درون اکوسیستم‌های چهاراندامان برای حداقل ۶۰ میلیون سال گذشته، یعنی پس از انقراض دایناسورها، به‌همین شکل بوده است. این امر نشان می‌دهد این ایده‌ی غالب درست نیست که تنوع زیستی درون اکوسیستم‌ها طی زمان به‌طور پیوسته افزایش یافته است.

درعوض، این احتمال وجود دارد که نحوه‌ی تعامل گونه‌ها باهم، مثلا رقابت بر سر منابعی مانند جا و غذا، موجب محدودکردن تعداد گونه‌هایی شده باشد که در یک اکوسیستم جای گرفته‌اند. این بدان معنا نیست که در ۳۷۵ میلیون سال گذشته، تنوع محلی در چهاراندامان نیز افزایش نیافته است. نتایج همین مطالعه نشان می‌دهند تنوع زیستی فعلی حداقل ۳ برابر تنوع زیستی تقریبا ۳۰۰ میلیون سال پیش است؛ یعنی زمانی‌که چهاراندامان برای نخستین‌بار برای زندگی روی خشکی تکامل یافتند. بااین‌حال، پژوهشگران می‌گویند افزایش در تنوع زیستی نادر است و به‌طور نسبتا ناگهانی در دوره‌های زمین‌شناسی اتفاق افتاده است.

به‌طور غیرمنتظره بیشترین افزایش در تنوع زیستی محلی پس از انقراض جمعی بزرگی اتفاق افتاد که ۶۶ میلیون سال پیش دایناسورها را از بین برد. چند میلیون سال بعد از این رویداد، تنوع زیستی به دوسه برابر سطح زمان پیش از انقراض رسید. این امر عمدتا به‌‌دلیل موفقیت چشم‌گیر پستانداران مدرن درجهت تکامل و تصرف مناطق برجای مانده از دایناسورها بود. باوجوداین پس از این افزایش عظیم، تنوع محلی چهاراندامان در ۶۰ میلیون سال بعد افزایشی پیدا نکرد.

با نشان‌دادن اینکه مرزهایی برای تنوع زیستی محلی وجود دارد که برای میلیون‌ها سال پابرجا مانده، این نتایج مدل‌هایی را دچار شک و تردید کرد که نشان‌دهنده‌ی افزایش مداوم در تنوع زیستی هستند. البته، تنوع زیستی در سطح قاره‌ای یا جهانی ممکن است از الگوی دیگری تبعیت کند؛ بنابراین، این نتایج همیشه در این مقیاس کاربرد ندارند. برای مثال، به‌دنبال انقراضی جمعی بیشتر گونه‌های موجود روی یک قاره ممکن است از بین بروند؛ اما تعداد نسبتا کمی از گونه‌های باقی‌مانده می‌توانند به‌طور گسترده پراکنده شوند.

در این سناریو، اگرچه تنوع زیستی در کل قاره کم می‌شود، تنوع زیستی محلی ممکن است دچار تغییر نشود؛ زیرا همان مجموعه‌ی کوچک از گونه‌ها در هر جایی پیدا می‌شوند. درواقع، به‌نظر می‌رسد فرایند مشابهی هم‌اکنون در پاسخ به انسان‌ها درزمینه‌ی تخریب زیستگاه‌ها درحال‌وقوع باشد. گونه‌های مهاجم به‌طور گسترده پراکنده می‌شوند و حتی اگر تنوع منطقه‌ای در‌حال‌کاهش باشد، گاهی تنوع محلی افزایش می‌یابد.

نتایج پژوهشی دیگر درباره‌ی تنوع زیستی مهره‌داران خشکی در مقیاس قاره‌ای و دوره‌های مزوزوئیک و اوایل سِنوزوئیک (حدود ۲۵۰ تا ۴۷ میلیون سال پیش) نشان می‌دهد در مقیاس‌های زمانی بزرگ، الگوی تعداد گونه‌ها درون قاره‌ها با الگوی آن در مقیاس محلی مشابه است. این بدان معنا است که تنوع چشمگیری که امروزه حداقل در مهره‌داران روی زمین وجود دارد، احتمالا موضوع جدیدی نیست.