تلکسوپ فضایی ۸/۹ میلیارد دلاری جیمز وب احتمالا آخرین رصدخانه با بودجه‌ی کلان خواهد بود که ناسا برای مدت‌ها پرتاب خواهد کرد. در بودجه‌ی ۲۰۲۰ پیشنهادی کاخ سفید، ساخت تلسکوپ نقشه‌برداری میدان باز فروسرخ (WFIRST) لغو شده است. این رصدخانه‌ی فضایی ۳/۲ میلیارد دلاری به‌عنوان رکنی اساسی برای پژوهش‌های اخترفیزیک در طول دهه‌ی ۲۰۲۰ و فراتر از آن نگریسته می‌شد.

علاوه‌بر این، به‌گفته‌ی کارشناسان، دولت آمریکا بودجه‌ی مطالعات اخترفیزیک ناسا را در طول سال‌های پیش‌رو چنان پایین نگاه می‌دارد که این سازمان فضایی در آینده‌ی قابل پیش‌بینی دیگر قادر به توسعه‌ی هیچ رصدخانه‌ی پرچم‌دار، گرانبها و بلندپروازانه‌ی دیگری نخواهد بود. دیوید اسپرگل، اخترفیزیکدان نظری از دانشگاه پرینستون که به‌صورت مشترک ریاست تیم علمی دبلیوفرست را برعهده دارد، می‌گوید:

اگر بودجه‌ی پیشنهادی ۲۰۲۰ تصویب شود، دیگر هیچ [تلکسوپ فضایی] پرچمداری در آینده در کار نخواهد بود.

جان مورس، مدیر پیشین واحد اخترفیزیک ناسا در بین سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۱۱ که اکنون به‌عنوان مدیرعامل مؤسسه‌ای غیرانتفاعی و فعال در زمینه‌ی توسعه‌ی مأموریت‌های علمی فضایی به‌نام BoldlyGo مشغول به‌کار است، در مورد بودجه‌ی ۲۰۲۰ پیشنهادی دولت ترامپ برای ناسا می‌گوید:

ما رصدخانه‌ی شگفت‌انگیز جیمز وب را در اختیار خواهیم داشت و این پایان کار خواهد بود.

تلکسوپ فضایی جیمز وب که به‌عنوان جانشین تلکسوپ فضایی نمادین هابل شناخته می‌شود، قرار است پس از وقفه‌های متعدد و افزایش بیش از حد هزینه‌های ساخت، سرانجام در ماه می ۲۰۲۱ پرتاب شود.

کاهش بودجه برای اخترفیزیک

بودجه‌ی پیشنهادی ۲۰۲۰ فدرال که کاخ سفید دو هفته‌ی پیش آن را رونمایی کرد، به سازمان فضایی آمریکا مبلغ ۲۱ میلیارد دلار اختصاص می‌دهد. این عدد از بودجه‌ای که ناسا امسال آن را دریافت می‌کند، نزدیک به ۵۰۰ میلیون دلار کمتر است.

به‌طور ویژه به بودجه‌ی علمی ناسا ضربه‌ی سختی وارد شده است. سازمان فضایی آمریکا برای پژوهش‌های علمی خود، امسال ۶/۹ میلیارد دلار دریافت می‌کند؛ درحالی‌که این عدد برای سال ۲۰۲۰، ۶/۳ میلیارد دلار پیشنهاد شده است. بخش زیادی از کاهش بودجه در بخش اخترفیزیک رخ داده؛ به‌طوری‌که بودجه‌ی آن از ۱/۱۹ میلیارد دلار به ۸۴۵ میلیون دلار رسیده است. گفتنی است بودجه‌ی ۳۵۳ میلیون دلاری اختصاص‌یافته به تلکسوپ جیمز وب در رقم بودجه‌ی واحد اخترفیزیک ناسا لحاظ نشده است؛ زیرا این رصدخانه‌ی عظیم ردیف بودجه‌ی اختصاصی خود را دارد.

بودجه‌ی اخترفیزیک در بودجه‌های پیشنهادی برای سال‌های فراتر از سال مالی فعلی، به‌طور نسبی ثابت می‌ماند. بودجه‌ی احتمالی برای این بخش بین سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۴ از ۹۰۲ میلیون دلار تا ۹۶۵ میلیون دلار در نوسان است.

تلکسوپ فضایی جیمز وب

به‌گفته‌ی مورس، بودجه‌ای که ناسا در سال‌های پیش‌رو دریافت خواهد کرد، برای حفظ مجموعه برنامه‌های پژوهشی متنوع و متعادلی که دربردارنده‌ی مأموریت‌های کوچک، میان‌رده و پرچم‌دار باشد، کفایت نخواهد کرد. وی در این‌باره به خبرگزاری اسپیس‌دات‌کام گفت:

این بودجه‌ی درخواستی به‌نحوی طراحی شده است که نمی‌توانید برنامه‌ی ساخت یک رصدخانه‌ی چندین میلیارد دلاری را درون باقی‌مانده‌اش جا دهید. به‌همین دلیل آن‌ها دبلیوفرست را لغو کردند و پولش را پس گرفتند. برای اجرای ماموریتی که در طول ۷ یا ۸ سال، سه میلیارد دلار هزینه دارد، هیچ بودجه‌ای وجود نخواهد داشت.

به‌گفته‌ی مورس، بازیابی توانایی پرچم‌دار در سال ۲۰۲۰، دست‌کم به افزایش ۴۰۰ میلیون دلاری بودجه‌ی واحد اخترفیزیک نیاز خواهد داشت؛ همان مقداری که برای لغو WFIRST ذخیره شد.

رصدخانه قدرتمند فضایی

تلسکوپ نقشه‌برداری میدان باز فروسرخ در نظرسنجی ده‌سالانه‌ی نجوم/ اخترفیزیک ۲۰۱۰، به‌عنوان پراولویت‌ترین مأموریت فضایی بزرگ شناخته شد. نظرسنجی‌های ده‌سالانه که هر ۱۰ سال یک‌بار توسط آکادمی علوم ملی ایالات متحده برگزار می‌شود، به‌عنوان نقشه‌های راه پژوهشی برای سازمان‌های دولتی نظیر ناسا به‌کار می‌روند و معمولا از پیشنهاد‌ات آن‌ها پیروی می‌شود.

به‌گفته‌ی اسپرگل، دبلیوفرست طبق برنامه برای پرتاب در سال ۲۰۲۴ در بودجه باقی می‌ماند. این رصدخانه مانند تلسکوپ فضایی هابل از آینه‌ی اصلی با قطر ۲/۴ متر بهره می‌برد؛ اما میدان دید دبلیوفرست صدبرابر بزرگ‌تر از هابل خواهد بود.

دبلیوفرست دو ابزار علمی خواهد داشت که به کمک آن‌ها می‌تواند به انجام انواع پژوهش‌های پیشگانه‌ی نجومی بپردازد. به‌عنوان مثال، اخترشناسان به‌نحوی که پیش‌تر سابقه نداشت، از دبلیوفرست برای تشخیص انرژی تاریک استفاده خواهند کرد. انرژی تاریک، نیروی اسرارآمیزی است که نقش اصلی را در تسریع انبساط جهان برعهده دارد. کشف هزاران سیاره‌ی فراخورشیدی جدید و به‌تصویر کشیدن مستقیم برخی جهان‌های بیگانه نیز از دیگر وظایف دبلیوفرست محسوب می‌شود.

به‌گفته‌ی مورس، دبلیوفرست همچنین به‌طور ویژه به‌عنوان مکملی برای جیمز وب طراحی شده است؛ درحالی‌که این تلسکوپ بخش‌های باریک‌تری از آسمان را به‌طور عمیق مورد بررسی قرار خواهد داد.

درنتیجه، لغو توسعه‌ی دبلیوفرست به نجوم، اخترفیزیک و تشکیلات علمی به‌عنوان یک کل آسیبی جدی وارد خواهد کرد. اسپرگل و مورس هردو در ادامه افزودند که درنهایت عقب‌نشینی از ساخت تلکسوپ‌های فضایی بزرگ و جاه‌طلبانه، جایگاه ایالات متحده به‌عنوان یک رهبر علمی فضایی را در معرض تهدید قرار خواهد داد. اسپرگل به اسپیس‌دات‌کام گفت:

اگر ما [تلکسوپ‌های] پرچم‌دار اخترفیزیک را متوقف کنیم، پیشگامی‌مان متوقف می‌شود.

این بدین خاطر است که تلکسوپ‌های پرچم‌دار، ابزارهایی به‌شدت پربار و تأثیرگذار محسوب می‌شوند. تلکسوپ فضایی هابل را که در آوریل ۱۹۹۰ به مدار زمین پرتاب شد، درنظر بگیرید. دستاوردهای این تلسکوپ فضایی نام‌آشنا بی‌شمارتر از آن هستند که بتوان در اینجا به تمام آن‌ها اشاره کرد. هابل در کشف انرژی تاریک به اخترشناسان کمک کرد و با قراردادن زیبایی و اسرار جهان پیش‌روی مردم سرتاسر دنیا با شگفت‌انگیزترین تصاویر کیهانی ثبت‌شده تاکنون، دریچه‌ای تازه را به‌سوی شناخت جهان گشود.

تلسکوپ فضایی هابل

هابل همچنان با قدرت در حال فعالیت است؛ اما در چند وقت اخیر برخی نشانه‌های کهنسالی در آن بروز کرده است. از طرف دیگر، رصدخانه‌ی پرتو ایکس چاندرا، دیگر تلسکوپ فضایی رده‌ی پرچم‌دار عملیاتی ناسا که در سال ۱۹۹۹ پرتاب شد نیز دیگر پا به سن گذاشته است.

همگان امیدوارند که تلکسوپ فضایی جیمز وب پژوهش‌های علمی بی‌نظیری را برای سال‌های متمادی پیش‌رو انجام دهد. اما هیچ تضمینی در این رابطه وجود ندارد و نبود هیچ برنامه‌ی جدی برای توسعه و ارسال تلسکوپی دیگر پس از پرتاب جیمز وب در سال ۲۰۲۱، چشم‌اندازی ناامیدکننده هم برای اسپرگل و هم مورس است. مورس به چشم‌انداز فعلی فیزیک ذرات به‌عنوان داستانی هشدارآمیز استناد می‌کند.

در دهه‌ی ۱۹۹۰، ایالات متحده‌ی آمریکا با ساخت‌وساز ابربرخوردهنده‌ی ابررسانا (SSC) در تگزاس این فرصت را داشت تا برای دهه‌ها جایگاه خود را به‌عنوان رهبر فیزیک ذرات تثبیت کند. اما تأمین بودجه برای این پروژه لغو شد و درنهایت اروپا با تکمیل برخورددهنده‌ی هادرونی بزرگ در سال ۲۰۱۰ تاج رهبری دنیای فیزیک ذرات را از آن خود کرد. هرچند برخوردهنده‌ی هادرونی بزرگ به‌شدت توانمند است؛ اما در مقایسه با طرح پیشنهادی ابربرخورددهنده‌ی ابررسانا، تا حد زیادی کوچک‌تر است و قدرت کمتری دارد. مورس می‌گوید:

آیا پس از پرتاب جیمز وب، در دنیای اخترفیزیک نیز به همین سو خواهیم رفت؟

آینده‌ای که تغییرپذیر است

با وجود تمام گمانه‌زنی‌ها، هنوز می‌توان نسبت به دبلیوفرست و آینده‌ی تلکسوپ‌های فضایی پرچم‌دار که احتمالا جا پای آن خواهند گذاشت، امیدوار بود. درخواست بودجه‌ی فدرال ۲۰۲۰ فعلا در حد پیشنهاد است. یک بودجه‌ی تصویب‌شده نیازمند تاییدیه‌ی اعضای کنگره است و آن‌طور که تاکنون دیده‌ایم، کنگره پشتیبان دبلیوفرست بوده است.

درواقع،‌ کاخ سفید در درخواست بودجه‌ی ۲۰۱۹ نیز قطع بودجه‌ی دبلیوفرست را خواستار شده بود؛ اما کنگره به حمایت از آن برخاست و بودجه‌ی آن را بازگرداند. اسپرگل و مورس هردو بی‌صبرانه مشتاق‌اند که تاریخ خود را تکرار کند. اسپرگل گفت:

هردو اعضای جمهوری‌خواه و دموکرات کنگره همیشه به‌‌طور جدی از اخترفیزیک پشتیبانی کرده‌اند. من امیدوار هستم این قطعی بودجه‌ها لغو شود.