پژوهشی جدید نشان می‌دهد که تیره انسان منقرض‌شده‌ای که به‌تازگی کشف شده، با انسان‌های مدرن آمیزش داشته است. دانشمندان گفته‌اند که تفاوت‌های ژنتیکی این تیره جدید نسبت به سایر انسان‌ها، آن‌ها را از نزدیک‌ترین خویشاوندان ما، نئاندرتال‌ها و دنیسووان‌ها کاملا جدا می‌سازد. تیره، در انسان‌شناسی به نظام خویشاوندی اطلاق می‌شود که همگی خود را از یک نیای مشترک تک‌خطی می‌دانند. به این جهت، تیره را نباید با گونه اشتباه گرفت.

اگرچه انسان‌های مدرن اکنون تنها گونه‌ی زنده از درخت خانواده انسان هستند، اما سایر گونه‌ها و تیره‌های انسان نه‌تنها روزگاری همزمان با انسان‌های مدرن زندگی می‌کردند، بلکه حتی آمیزش نیز داشته و DNA خود را در ژنوم انسان مدرن باقی گذاشته‌اند. این تیره‌های کهن نه‌تنها شامل نئاندرتال‌ها، نزدیک‌ترین بستگان منقرض‌شده‌ی ما انسان‌های مدرن می‌شوند، بلکه دنیسووان‌ها را نیز دربر می‌گیرند؛ گونه‌ای که تنها از روی فسیل‌هایی که در غار دنیسووا در کوه‌های آلتایای سیبری کشف‌شده شناخته می‌شود.

بازسازی چهره یک زن دنیسووان که حدود ۴۰ هزار سال قبل زندگی می‌کرد

پژوهش‌های قبلی نشان می‌دادند درحالی‌که دنیسووان‌ها با نئاندرتال‌ها نسب مشترکی داشتند، اما به همان اندازه‌ای که نئاندرتال‌ها نسبت به ما متمایزند، آن‌ها نیز از لحاظ ژنتیکی با نئاندرتال‌ها تفاوت داشته‌اند. پژوهش‌های گذشته تخمین زده بودند که اجداد انسان‌های مدرن حدود ۷۰۰ هزار پیش از اجداد نئاندرتال‌ها و دنیسووان‌ها جدا شده و اجداد نئاندرتال‌ها و دنیسووان‌ها نیز حدود ۴۰۰ هزار سال قبل از هم جدا شده‌اند.

دانشمندان در سال ۲۰۱۸ دریافتند که دنیسووان‌ها بیش از یک تیره بودند. یکی از این تیره‌ها از خویشاوندان دنیسووان سیبری بودند و میراث ژنتیکی خود را عمدتا در مردمان آسیای شرقی باقی گذاشته‌اند، درحالی‌که تیره دیگر نسبت بسیار دورتری به دنیسووان سیبری داشت و DNA آن امروزه بیشتر در مردمان ساکن پاپوآ گینه نو و جنوب شرقی آسیا دیده می‌شود. این گروه‌ها حدود ۲۸۳ هزار سال قبل از هم جدا شدند.

انسان کهنِ جدید

دانشمندان برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر در مورد ژنتیک دنیسووان‌ها، ژنوم ۱۶۱ انسان مدرن از ۱۴ گروه جمعیتی از جزایر جنوب شرقی آسیا و گینه نو را تجزیه و تحلیل کردند. پژوهشگران دریافتند که بخش بزرگی از DNA این منطقه جغرافیایی با یک سناریویی که در آن انسان‌های مدرن تنها با یک تیره از دنیسووان‌ها آمیزش داشته‌اند، همخوانی ندارد. در عوض، آن‌ها دریافتند که مردمان گینه نو صدها ژن‌ مختلف از دو تیره دنیسووان‌ها به ارث برده‌اند.

مورای کوکس، متخصص ژنتیک جمعیت از دانشگاه ماسی در نیوزیلند و نویسنده اصلی این پژوهش، گفت قبلا تصور می‌کردند تنها یک گروه واحد از دنیسووان‌ها وجود داشته باشد، اما درواقع ۳ گروه بسیار متفاوت با تنوعی بیشتر از آنچه حالا در بین انسان‌های مدرن امروزی دیده می‌شود در بین دنیسووان‌ها وجود داشت. پژوهشگران براساس سطح تفاوت ژنتیکی بین هر سه تیره دنیسووان‌ها گمان می‌کنند که تیره جدید در حدود ۳۶۳ هزار سال قبل از دو تیره دیگر جدا شد.

امروزه بسیاری از مردم جنوب شرقی آسیا و ساکنان بسیاری از جزایر اقیانوس آرام ژن‌های دنیسووان‌ها را حمل می‌کنند

کوکس می‌گوید: «در کل، این تیره جدید دنیسووان‌ها به اندازه‌ای با دنیسووان پیداشده در غار دنیسووا تفاوت دارد که اگر قرار است به نئاندرتال‌ها و دنیسووان‌ها نام‌های متفاوتی بدهیم، این گروه جدید نیز احتمالا احتیاج به یک نام جدید دارد.»

DNA این تیره جدید در ابتدا در انسان‌های مدرنی که در پاپوآ گینه نو یا در نزدیکی آن زندگی می‌کنند پیدا شد. دانشمندان قبلا دنیسووان‌ها را انسان‌تبارهایی می‌دانستند که در نواحی منجمد شمالی مانند غار دنیسووا در سیبری زندگی می‌کردند، اما با یافته‌های جدید به نظر می‌رسد که مرکز ثقل این‌گونه درواقع بیشتر در نواحی گرمسیر جنوب شرقی آسیا و گینه نو بود.

عامل سلامتی

بااین‌حال، هدف کوکس و همکارانش در وهله‌ی اول، حل معمای تکامل انسان نبود، بلکه آ‌ن‌ها این پژوهش‌ را برای بهبود سلامت انسان‌های مدرن ساکن نواحی گرمسیری انجام دادند. کوکس با اشاره به مناطق استوایی گفت که برنامه تحقیقاتی او و همکارانش عمدتا بر بهبود مراقبت‌های بهداشتی منطقه‌ای از جهان متمرکز بود که بسیار کم مورد بررسی قرار گرفته است. کوکس در ادامه گفت: «درواقع، پژوهش‌ها در مورد انسان‌های باستانی به‌صورت تبعیض‌آمیزی به سوی اروپا و شمال اوراسیا تمایل داشته است، البته بخشی از آن به این دلیل است که DNA-ای که از استخوان‌های باستانی استخراج می‌شود، تنها می‌تواند در مناطق سرد سالم باقی بماند. تا همین حالا، قدیمی‌ترین DNA-ای که از نواحی استوایی به دست آمده، تنها حدود ۶۰۰۰ سال قدمت دارد.»

ما انسان‌های مدرن تنوع ژنتیکی را از راه آمیزش با انسان‌های باستانی به ارث برده‌ایم که تا همین حال، سلامتی ما را بیشتر مثبت و البته گاهی به‌صورت منفی تحت تأثیر قرار می‌دهد. به‌عنوان مثال، بسیاری از اروپایی‌ها ژن‌های ایمنی را از نئاندرتال‌ها به ارث برده‌اند که امروز برای مبارزه با برخی عفونت‌ها بسیار مهم هستند. اگر ما انواع ژن‌های باستانی را حفظ می‌کنیم معمولا به این دلیل است که از نوع ژن‌های انسان مدرن بهتر هستند. درواقع، ما با انسان‌های باستانی آمیزش داشتیم و عمدتا خصوصیات خوب را از آن‌ها گرفته‌ایم.

حداقل براساس یافته‌های جدید، از بسیاری از گروه‌های مختلف انسان‌های باستانی در اوراسیا، بسیاری در نزدیکی مناطق گرمسیری زندگی می‌کردند. اگر به تنوع انسان مدرن و به‌طور کلی تنوع زیستی تمامی گونه‌های گیاهی و حیوانی توجه کنیم، بیشترین تنوع در مناطق استوایی است. این پژوهش جدید با یافته‌های رشته‌ای از پژوهش‌های دیگر در حوزه زیست‌شناسی همخوانی دارد که نشان می‌دادند مرکز ثقل تنوع زیستی در نواحی استوایی بوده است و یافته‌های جدید همین تنوع زیستی را در انسان‌های باستانی نشان می‌دهد. پژوهشگران قصد دارند در آینده از یافته‌های خود برای کمک به بهبود مراقبت‌های پزشکی برای مردم جزایر جنوب شرقی آسیا و گینه نو بهره ببرند.

یافته‌های این پژوهش هفته گذشته در نشریه‌ی «Cell» منتشر شدند.