اين شاخص در واقع به شما مي‌گويد هواي منطقه زندگي‌تان چقدر پاك يا به چه ميزان آلوده است و شما در چنين شرايطي بايد مراقب كدام تاثيرات نامطلوب آلودگي هوا باشيد. در واقع AQI تاثيراتي را به كانون توجه مي‌آورد كه ممكن است ظرف چند ساعت يا چند روز پس از استنشاق هواي آلوده سلامت شما را تحت‌الشعاع قرار دهد. اين شاخص براي پنج آلاينده اصلي هوا محاسبه مي‌شود: ازُن در سطح زمين، ذرات آلاينده، منواكسيدكربن، دي‌اكسيدگوگرد و دي‌اكسيد نيتروژن.AQI در حكم متري است كه اعداد صفر تا 500 را نشان مي‌دهد. هر چه مقدار AQI بيشتر باشد، ميزان آلودگي هوا بيشتر است و طبيعتا نگراني‌هاي بيشتري را براي سلامتي در پي خواهد داشت.

مقصود اصلي از ارائه شاخص كيفيت هوا راهنمايي شهروندان براي درك شرايط كيفيت هوا در قبال سلامتي‌شان است. براي درك ساده‌تر اين شاخص، شش مقوله يا طبقه را براي آن به طور مجزا تعريف كرده‌اند كه عبارتند از:

هريك از اين مقولات متناظر با سطح متفاوتي از سلامت است. معناي هر يك از اين سطوح ششگانه عبارتند از:

ـ پاك (سبز): در اين سطح، كيفيت هوا رضايت‌بخش است و ميزان آلودگي هوا هيچ خطري ندارد يا خطرات بسيار ناچيزي در پي خواهد داشت.

ـ سالم (زرد): در اين سطح، كيفيت هوا قابل قبول است، اما به هر حال برخي آلاينده‌ها در اين وضع ممكن است براي برخي افراد - البته تعداد بسيار محدودي از افراد - مشكلاتي به بار آورند. براي مثال افراد حساس به ازن ممكن است در اين وضع علائمي از مشكلات تنفسي بروز دهند.

ـ ناسالم براي افراد حساس (نارنجي):اين سطح ممكن است دردسرهايي را براي افراد حساس به بار آورد. البته تاثيرات آلودگي در اين شرايط بر افراد گوناگون متفاوت است. براي مثال، افراد مبتلا به بيماري‌هاي ريوي در معرض ازن از احتمال بيشتري براي مواجهه با خطر برخوردارند، در حالي كه افرادي كه بيماري ريوي دارند يا مبتلا به بيماري‌هاي قلبي هستند اگر در معرض ذرات آلاينده قرار گيرند، خطر بيشتري آنها را تهديد خواهد كرد. با اين همه، اين ميزان از آلودگي هوا خطر چنداني براي عموم مردم در پي نخواهد داشت.

ـ ناسالم (قرمز): در اين سطح هر فردي ممكن است تحت تاثيرات نامطلوب وضع هوا قرار گيرد. بالطبع در اين محدوده، افراد متعلق به گروه‌هاي حساس در معرض خطرات جدي‌تري قرار خواهند داشت.

ـ بسيار ناسالم (بنفش): شرايط آلودگي هوا در اين محدوده وضع هشدار است، به اين معنا كه هر فردي ممكن است تاثيرات بسيار نامطلوبي را بر سلامت خود تجربه كند.

ـ خطرناك (خرمايي): اين وضع به شرايط اضطرار معروف است. احتمال خطر براي تمام افرادي كه در معرض هوايي با اين درجه آلودگي قرار داشته باشند، بسيار بالاست.

جداول اشاره شده به شما خواهد گفت چگونه بر اساس شاخص كيفيت هوا در برابر هواي آلوده از خود مراقبت كنيد. هر جدول هشدارهايي را براي محدوده‌هاي ناسالم وضع هوا در بردارد. به طور كلي، شما مي‌توانيد خطر هواي آلوده را از طريق «كاهش فعاليت‌هاي سنگين يا طولاني» كاهش دهيد. فعاليت طولاني به فعاليتي گفته مي‌شود كه چند ساعت طول مي‌كشد و موجب مي‌شود در اين مدت كمي شديدتر از حالت معمول نفس بكشيد. كاهش فعاليت طولاني به معناي كاهش زماني است كه شما به چنين فعاليتي اختصاص مي‌دهيد. به‌علاوه شما مي‌توانيد خطر هواي آلوده را با تعطيل‌كردن فعاليت‌هاي سنگين كاهش دهيد. فعاليت سنگين به آن نوع فعاليتي گفته مي‌شود كه سبب مي‌شود در طول انجام آن به سختي نفس بكشيد. آهنگ تنفس شما يا به عبارت ديگر تعداد دفعات تنفس در واحد زمان، به خوبي به شما خواهد گفت فعاليتي كه به آن مشغوليد تا چه اندازه سنگين است. هرگاه فعاليتي كه به آن مشغوليد سبب سرفه‌هاي نامعمول، احساس ناراحتي در قفسه سينه، صداي خس‌خس به هنگام تنفس يا مشكل در نفس كشيدن شديد، بايد از شدت فعاليت بكاهيد. جدول‌هايي براي چهار دسته از آلاينده‌هاي هوا تهيه شده‌اند: ازن، ذرات آلاينده، منواكسيدكربن و دي‌اكسيدگوگرد.آلاينده مهم ديگر يعني همان دي‌اكسيد نيتروژن، مي‌تواند سبب عوارض تنفسي نظير سرفه، خس‌خس و نفس‌نفس‌زدن در كودكان يا بزرگسالان مبتلا به بيماري‌هاي تنفسي مانند آسم شود. نوشته حاضر شامل جدول مربوط به دي اكسيد نيتروژن نمي‌شود زيرا هرچند اين آلاينده نقش مهمي در تشكيل ازن، ذرات آلاينده و باران‌هاي اسيدي ايفا مي‌كند، اما عموما مقادير آن در هوا كمتر از آن است كه آلودگي‌هاي قابل توجهي را به بار آورد؛ از منظر شاخص كيفيت هوا (AQI)، ميزان دي‌اكسيد نيتروژن بايد بالاتر از 200 باشد تا بتوان آن را در محاسبات وارد كرد.