برخلاف تصور رايج، سل تنها منحصر به دستگاه تنفسي و ريه‌ها نيست، بلكه ساير دستگاه‌ها و اعضاي بدن را نيز مورد هدف قرار مي‌دهد. از همين رو به طور عمده سل را به دو دسته سل ريوي و سل خارج از ريه تقسيم مي‌كنند. سل خارج از ريه بسته به اين كه كدام عضو از بدن را درگير سازد به نام همان عضو يا نامي مرتبط با آن شناخته مي‌شود. با اين حال از بين اين دو نوع سل، سل ريوي شيوع بسيار بيشتري دارد و دست‌كم 75 درصد موارد ابتلا به سل را در بر مي‌گيرد.

باز هم بر خلاف تصور رايج، همه سل‌ها مسري نيست. در اين تقسيم‌بندي، تنها سل ريوي، مسري است و البته نه همه موارد سل‌هاي ريوي. در بيماران مبتلا به سل ريوي بايد شرايطي فراهم باشد تا آن بيماران ناقل سل به شمار بروند. اين شرايط خود پاي تقسيم‌بندي ديگري را به ميان مي‌كشد. اگر در خلط بيمار مبتلا به سل ريوي باكتري سل مشاهده شود، به اصطلاح اين بيمار در دسته مبتلايان به سل ريوي خلط مثبت قرار دارد و سل را به ديگران منتقل مي‌كند، اما اگر باكتري سل در خلط بيمار مشاهده نشود، سل ريوي خلط منفي است و مبتلا به آن، بيماري را منتقل نخواهد كرد.

امروزه به لحاظ دانش و توان پزشكي، سل يك بيماري كاملا قابل درمان است و به همين دليل نبايد فردي در اثر ابتلا به آن جان خود را از دست بدهد، اما با اين حال اگر فردي در دوره درماني خود و بخصوص در مصرف دقيق داروها سهل‌انگاري كند، بيماري‌اش را - كه كاملا قابل درمان است - وارد مرحله‌اي به نام سل مقاوم در برابر دارو خواهد كرد كه مرحله بسيار خطرناكي است؟ زيرا داروهاي موثر بر سل محدود است و به همين دليل سل مقاوم را به اين سادگي‌ها نه مي‌توان در فرد بيمار ريشه‌كن كرد و نه در صورت سرايت به ديگران، مي‌توان بسادگي به درمان اين افراد پرداخت. برخي گزارش‌ها نشان مي‌دهد چنين بيماراني دست‌كم به 18 تا 24 ماه درمان نياز دارند كه در مقطع اوليه بايــــد دو تا شش​ماه بستري شوند.

مهم‌ترين نشانه ابتلا به بيماري سل، سرفه‌هاي طولاني‌مدت (ابتدا خفيف و پس از حدود سه هفته شديد)، خلط كدر و چسبناك و گاهي خوني در كنار بسياري از علائم شايع سرماخوردگي و آنفلوآنزا مانند احساس ضعف و خستگي، بي‌اشتهايي، تب و لرز، كاهش قابل توجه وزن و... است.

اساسي‌ترين راه پيشگيري در برابر اين بيماري، تزريق واكسن BC G به نوزادان است كه روشي بسيار موثر بوده و مي‌تواند تا پايان عمر فرد را از ابتلا به سل مصون نگه دارد. اين واكسن سال‌هاست در برنامه واكسيناسيون كودكان ايراني قرار دارد و بايد از جانب والدين كاملا جدي گرفته شود.

درست است كه يك سوم مردم دنيا به باكتري سل آلوده‌اند (هيچ اشتباه تايپي و چاپي در كار نيست، عدد يك‌سوم كاملا درست است!) اما اين به معناي ابتلاي آنها به بيماري سل نيست. خوشبختانه سيستم دفاعي بدن انسان در برابر سل به سرعت واكنش نشان مي‌دهد و به محض ورود باكتري، اين بيماري با تشكيل يك حصار محافظتي آن را به خواب فرو مي‌برد. به اين وضع باكتري، حالت خفته يا نهفته مي‌گويند. در اين مرحله، فرد نيز به هيچ عنوان نسبت به ورود باكتري به بدن و فعاليت‌هاي سيستم ايمني بدن خود آگاهي ندارد، اما به هر حال در 10 درصد اين افراد يا اساسا حصار محافظتي از همان ابتدا تشكيل نمي‌شود يا حصار محافظتي تشكيل شده پس از طي زماني در اثر ضعف سيستم ايمني بدن مي‌شكند و باكتري مذكور بيدار مي‌شود و فرد را به بيماري سل مبتلا مي‌كند. 90 درصد باقي نه بيمارند، نه احساس ناخوشي دارند، نه باكتري را به كسي منتقل مي‌كنند و نه حتي در راديوگرافي ريه علامتي بروز مي‌دهند. اين افراد تنها به تست پوستي سل واكنش نشان مي‌دهند و پاسخ اين آزمايش براي آنها مثبت است. اين آزمايش در واقع براي چنين افرادي تنها نشان مي‌دهد باكتري سل در بدن اين افراد در حالت خفته و نهفته وجود دارد، اما هرگز به معناي بيمار بودن يا ناقل بودن آنها نيست.

اكنون كشورهاي در حال توسعه بيشترين آمار مبتلايان به سل را در سراسر دنيا به خود اختصاص داده‌اند. مطابق تخمين‌ها، 22 كشور دنيا حدود 80 درصد مبتلايان را در خود جاي داده‌اند و تعدادي از اين كشورها در همسايگي ما قرار دارند. اين مسأله مي‌تواند زنگ خطري باشد براي كساني كه به اين كشورها مسافرت مي‌كنند يا كساني كه با اتباع مسافر يا مهاجر اين كشورها در ايران مواجهند. كشورهايي مانند افغانستان، پاكستان، عراق و برخي همسايگان شمالي نيز از جمله چنين كشورهايي به شمار مي‌روند. سلامت نيوز اعلام كرد بيشترين ميزان ابتلا در ميان استان‌هاي كشورمان مربوط به استان‌هاي سيستان و بلوچستان و استان گلستان است.