حالا فضاپیمای «اوریون» که پس از آپولو و شاتل ها، از آن به عنوان سومین نسل از فضاپیماهای سرنشین دار ناسا با قابلیت استفاده مجدد یاد می شود، تنها چند ساعت تا نخستین پرتاب آزمایشی اش فاصله دارد.

اگر همه چیز طبق برنامه از قبل زمان بندی شده پیش رود، اوریون با کمک موشک قدرتمند دلتا 4 در ساعت 7 و 5 دقیقه صبح امروز به وقت شرق آمریکا، برابر با 15 و 35 دقیقه 13 آذر به وقت تهران اولین سفرش را البته بدون حضور فضانوردان آغاز می کند.

فضاپیما دو بار به دور زمین می گردد و در حالی که تا ارتفاع 5790 کیلومتری زمین اوج می گیرد نهایتا در اقیانوس آرام فرود می آید. تمام این داستان نفسگیر 4 ساعت و 24 دقیقه طول می کشد، اما اتفاقاتی که در این مدت روی می دهد از آنچنان اهمیتی برای دانشمندان ناسا برخوردار است که به گفته یکی از آنها «پرتاب امروز اوریون راه درست رسیدن به مریخ را به آنها نشان می دهد.»

افسانه آپولوها تکرار می شود؟

42 سال پیش اولین و آخرین باری بود که پای بشر به ماه رسید؛ دنیایی در فاصله نزدیک به 400 هزار کیلومتری زمین؛ پس از آن افق پروازمان را هزار مرتبه کاهش دادیم و به ایستگاه فضایی بین المللی در ارتفاع 400 کیلومتری سطح زمین قناعت کردیم. دوران افسانه ای آپولوها که در اوج تنش سیاسی غرب و شرق ادامه داشت آنچنان هیجانی به مردم جهان تزریق کرده بود که تقریبا بسیاری از مردم تلخی ها و رنج های بر جای مانده از جنگ جهانی دوم را از یاد برده بودند.

حالا به نظر می رسد نسخه متفاوتی از آن اتفاق در حال روی دادن باشد. بحران فزاینده اقتصادی که سال 2008 به اوج خود رسید و بیشتر کشورهای دنیا را تحت تأثیر قرار داد، اکنون با رویدادهای مهمی مثل بازگشت دوباره انسان به مدار پروازهای طولانی مدت فضایی نظیر سفر به سیارک ها، ماه و مریخ می رود که به فراموشی سپرده شود. شاید کمتر کسی تا همین شش سال پیش تصور می کرد که رویای پرواز سیستم فضایی سرنشین داری مثل آپولوها و شاتل ها در واپسین روزهای سال 2014 با نخستین پرتاب آزمایشی اوریون رنگ واقعیت به خود بگیرد.

لحظه به لحظه با اوریون در فضا

نسل جدید فضاپیماهای ناسا که محصول تفکر خلاقانه مهندسان شرکت لاکهید مارتین است از تاسیسات شماره 37 پرتاب های فضایی کیپ کاناورال نیروی هوایی آمریکا به فضا پرتاب می شود. پرتاب پس از پایان نفسگیر شمارش معکوس آغاز می شود و قطعا با انبوهی از دود و سر و صدای زیاد همراه خواهد بود.

در لحظه روشن شدن موتورها درخشش خیره کننده ای تا شعاع چند کیلومتری به چشم می خورد. چند لحظه بعد موشک قدرتمند دلتا 4 اوریون را از زمین جدا می کند و پس از 6 دقیقه و 15 ثانیه تازه فاز اصلی پرواز آغاز می شود. در این لحظه صفحات محافظتی که سراسر بدنه سیستم فضایی را احاطه کرده اند از آن جدا می شوند.

پس از گذشت حدود یک ساعت و 51 دقیقه از این مرحله عملیات احتراق مجدد آغاز می شود. در این بخش از پرواز گردش اول فضاپیما به دور زمین پایان یافته و برای آغاز گردش دوم و اوج گرفتن فضاپیما تا ارتفاع 5790 کیلومتری زمین احتراق مجدد آغاز می شود.

برای درک هر چه بهتر این ارتفاع کافی است بدانیم این فاصله چیزی معادل 15 برابر دورتر از فاصله زمین تا ایستگاه فضایی بین المللی است. مرحله جداسازی را می توان اوج هیجان این مأموریت دانست. در حالی که 3 ساعت و 23 دقیقه از آغاز پرتاب گذشته اکنون زمان جدا شدن کپسول اوریون از بدنه سیستم برای ورود دوباره به جو زمین است. 34 دقیقه بعد از این مرحله اتفاق جالب برنامه ریزی شده دیگری روی می دهد. گرچه این پرتاب بدون سرنشین خواهد بود، اما دانشمندان ناسا در حال تمرین یک پرتاب واقعی هستند و همه چیز باید دقیق و با فرض حضور فضانوردان در آن انجام شود. در این مرحله جت های کنترلی مخصوصی فعال شده و به قرار گرفتن کپسول در وضعی مناسب کمک می کنند. در ادامه و در حالی که 4 ساعت و 13 دقیقه از پرتاب گذشته کپسول اوریون بشدت داغ می شود. در نظر بگیرید که سرعت آن به بیش از 32 هزار کیلومتر بر ساعت رسیده و حرارتی بیش از 2200 درجه سانتی گراد را تجربه می کند.

پس چندان جای تعجب ندارد که ناسا در پنج سال گذشته بخش قابل توجهی از مطالعات مربوط به طراحی و ساخت این فضاپیما را به مهندسی مواد و ساخت مقاوم ترین عایق ها در برابر چنین حرارتی معطوف کرده است. سپس نوبت به باز شدن چترها می رسد. تا اینجا 4 ساعت و 20 دقیقه از زمان پرتاب اوریون به فضا گذشته و با وجود تأثیر قابل توجهی که لایه های هوا بر کاهش سرعت فضاپیما گذاشته، اوریون همچنان با سرعت نزدیک به 500 کیلومتر بر ساعت در حال حرکت به سوی زمین است و اگر قرار باشد در یک پرتاب واقعی (با حضور فضانوردان) با چنین سرعتی با سطح اقیانوس برخورد کند عملا جز چند تکه آهن پاره و فضانوردان کشته شده چیزی برای ناسا باقی نمی ماند.

بازشدن چترها که در دو مرحله صورت می گیرد سرعت را تا 32 کیلومتر بر ساعت کاهش می دهد. فرود در آب آخرین مرحله پرتاب امروز است. در حالی که 4 ساعت و 24 دقیقه و 46 ثانیه از پرتاب گذشته فضاپیمای اوریون فرود نسبتا آرامی را در آب های ساحلی منطقه «باجا» کالیفرنیا در اقیانوس آرام تجربه می کند، جایی که شماری از نیروهای متخصص از ساعت ها قبل چشم انتظار فرود آن در آب و آغاز عملیات بازیابی بوده اند.

پرتوهای کیهانی مهم ترین عامل بازدارنده

در میان تمامی شاخص هایی که دانشمندان ناسا از مطالعه دقیق اوریون پس از این پرتاب آزمایشی جستجو خواهند کرد یک مورد بیش از سایرین از اهمیت حیاتی برخوردار است و آن تأثیر پرتوهای کیهانی بر فضاپیماست. تأثیر این پرتوها تا آن حد از اهمیت برخوردار است که بسیاری معتقدند وجود آنها که گفته می شود منشأ اصلی شان اعماق ناشناخته کیهان است، عامل اصلی زمینگیر شدن بشر در سفر به مناطق دوردست منظومه شمسی در چند دهه گذشته بوده است. ناسا به طور رسمی اعلام کرده که هدف نهایی از عملیاتی شدن فضاپیمای اوریون رساندن بشر به نقاط دوردست تری از منظومه شمسی نظیر سیارک ها، ماه و مریخ است، اما در مسیر رسیدن به این اجرام عبور از دل پرتوهای کیهانی امری غیرقابل اجتناب است.

چندی پیش ناسا در گزارشی به تشریح بیشتر این موضوع پرداخت. در این گزارش آمده است: بدون شک قرار گرفتن در معرض پرتوهای مرگبار کیهانی که منشا آنها جایی خارج از منظومه شمسی است مهم ترین عامل محدودکننده انسان در ترک زمین به مقصد اجرام دوردست بوده است. اندازه گیری های ما نشان می دهد برای درامان ماندن از اثرات خطرناک این پرتوها حداکثر مدت یک سفر دوردست فضایی نباید از 150 روز تجاوز کند حال آن که سفر به مریخ نزدیک به 500 روز به طول می انجامد و این یعنی عبور از یکی از پررنگ ترین خطوط قرمز عرصه فضا.

اوریون امروز نه تنها به طرز چشمگیری از زمین فاصله می گیرد بلکه برای نخستین بار پس از مأموریت های آپولو عنوان نخستین فضاپیمایی را به خود اختصاص می دهد که از محیط پرانرژی کمربند ون آلن که مملو از پرتوهای کیهانی است عبور می کند. از هم اکنون دانشمندان ناسا منتظر بررسی دقیق حسگرهای مخصوصی هستند که صرفا با هدف مطالعه اثرگذاری این پرتوها بر اوریون روی بدنه آن نصب شده اند.

همه چشم به اوریون دوخته اند

بدون شک اتفاقاتی که امروز روی می دهد نقطه عطفی در مسیر توسعه برنامه های فضایی ناسا به شمار می آید. این پرتاب آزمایشی هزینه هنگفت 375 میلیون دلاری برای ناسا به همراه داشته است (حدود 1300 میلیارد تومان) که البته این رقم شامل هزینه ساخت اوریون نمی شود. فضاپیمای اوریون با بودجه 8 میلیارد دلاری (حدود 28 هزار میلیارد تومان) ساخته شده که گفته می شود سال های آینده به 15 میلیارد دلار (حدود 52 هزار و 500 میلیارد تومان) افزایش خواهد یافت. امروز دو سرنوشت در انتظار نسل جدید فضاپیماهای ناسا خواهد بود؛ شکست احتمالی پرتاب که اگر با نابودی اوریون نیز همراه شود نه تنها ضرر مالی هنگفتی روی دست آژانس فضانوردی آمریکا خواهد گذاشت، بلکه عقبگرد بلندی برای این سازمان به حساب می آید، اما موفقیت محتمل این مأموریت دنیا را امیدوار می کند که رویای بازگشت به ماه و رسیدن به مریخ خیلی زود محقق خواهد شد.