انقلاب صنعتی چهارم، انقلابی است که فناوری‌های جدید همچون هوش مصنوعی، رایانش کوانتومی، بلاک‌ چین و دیگر دستاوردهای قرن ۲۱ در آن دست دارند. منطقه‌ی جنوب آسیا، ظرفیت‌های لازم برای مطرح شدن در این زمان و تبدیل شدن به هاب نوآوری را دارد. منطقه‌ی جنوب آسیا، جمعیتی جوان دارد که به‌خوبی با توسعه‌های فناورانه‌ی جهانی جدید متصل هستند. علاوه‌بر آن، فرصت‌های متعددی به‌وسیله‌ی همین فناوری‌های جدید در منطقه ایجاد شده‌اند و نیروی کار عظیم و تحصیل‌کرده نیز در جنوب آسیا حضور دارند.

ظهور و رشد فناوری‌های جدید همچون هوش مصنوعی، بلاک‌ چین و خودروهای خودران، فرصت‌های جذابی را برای حل مشکلات سیستماتیک در منطقه‌ی جنوب آسیا فراهم کرده‌اند. البته، کمبود دانش درباره‌ی فناوری‌های جدید، سیستم‌های کنونی ناپایدار و ترس از اثرات منفی این فناوری‌ها، مانع از به‌کارگیری گسترد‌ه‌ی آن‌ها می‌شود. برای رفع موانع مذکور، تمامی گروه‌های حاضر در منطقه باید با همکاری یکدیگر، راهکارهای مدرن‌تری را به‌کار گیرند.

۱- حفظ سرعت نوآوری

پروفسور کلاس شواب، بنیان‌گذار و مدیر ارشد اجرایی انجمن جهانی اقتصاد (World Economic Forum) است. او اعتقاد دارد گروه‌های دخیل در منطقه‌ی غرب آسیا باید مدیریت چابک را در قانونمندسازی فناوری و ایجاد تغییرات لازم برای هماهنگی با تکامل جدید، به‌کار گیرند. تیم‌های چابک به‌صورت پیوسته تکامل می‌یابند و سیاست‌ها را برای به‌کارگیری تکنولوژی‌های جدید بهینه‌سازی می‌کنند. استفاده از این تیم‌ها، یک برتری استراتژیک به دولت‌ها و سازمان‌ها می‌دهد تا در انقلاب صنعتی چهارم، پیشروی کنند.

یکی از نکات مهم در پیشروی در انقلاب پیش‌رو، هماهنگی و اتصال دولت‌های قانون‌گذار در حوزه‌ی فناوری با سازمان‌های آموزشی تغذیه‌کننده‌ی آن و صنعت سازنده‌ی آن است. درواقع رویکردهای بعدی باید در مسیر ایجاد ارتباط بین آموزش، صنعت و دولت انجام شود. همین عدم ارتباط و اتصال، درحال‌حاضر مانع از به‌کارگیری فناوری‌های جدید شده است.

دفاتر انتقال فناوری، یکی از بخش‌هایی هستند که باید در مسیر پیشرفت مناطق درحال‌توسعه، حضور جدی‌تری داشته باشند. این دفاتر، با هدف تجاری‌سازی نوآوری‌ها و تسهیل ارتباط دانشمندان، کارآفرینان و سیاستمداران فعالیت می‌کنند. دانشمندان روی فناوری‌های جدید تحقیق کرده، کارآفرینان با استفاده از آن‌ها شرکت‌های جدید تأسیس و سیاستمداران، قوانین لازم برای به‌کارگیری محصولات نهایی را در جامعه تصویب می‌کنند.

تجاری‌سازی سریع‌تر، نتیجه‌ی ورود هرچه سریع‌تر به رقابت فناوری و ایجاد یک چرخه‌ی بازخورددهی دائمی بین گروه‌های متعدد درگیر در جامعه است. علاوه‌بر آن، چرخه به دولت‌ها این فرصت را می‌دهد تا قوانین محلی را برای هماهنگی با فناوری جدید هماهنگ کنند.

منطقه‌ی جنوب آسیا برای پیشرفت هرچه بیشتر در انقلاب صنعتی چهارم، باید اروپا را الگو قرار دهد. در این قاره، ارتباط نزدیکی بین دفاتر انتقال فناوری در دانشگاه‌های اروپایی و کمیسیون اروپا به‌عنوان قوه‌ی مجربه‌ی اتحادیه‌ی اروپا وجود دارد.

نقش صنعت در ارتباط بخش‌های مختلف درگیر در جامعه، قابل چشم‌پوشی نیست. صنعتگران می‌توانند نقشه‌ی راهی برای قانونمندکردن فناوری در اختیار سیاستمداران قرار دهند. به‌علاوه، آن‌ها به دانشگاه‌ها مشاوره می‌دهند تا برنامه‌های درسی را باهدف تربیت نیروی کار حرفه‌ای و مناسب برای فرصت‌های کاری آینده، تدوین کنند.

۲- ایجاد اعتماد به فناوری و ورود به‌عنوان اولین بازیگر

بسیاری از کشورهای جنوب آسیا، منتظر تدوین قانون و دستورالعمل از سوی دیگر کشورها هستند تا آن‌ها را برای نیازهای داخلی خود شخصی‌سازی کنند. برنامه‌ریزی، به‌معنای ازدست‌دادن فرصت ورود به‌عنوان اولین بازیگر صنعت است. اولین‌بودن در این صنایع، به‌معنای پذیرش جهانی و بازاری پذیرای کسب‌وکارهای جدید خواهد بود.

در سوئیس، منطقه‌ای به‌ نام Crypto Valley شروع به‌کار کرده است که نمونه‌ای موفق از سیاست‌های دولتی در جهت برداشتن موانع قانونی محسوب می‌شود. با برداشتن موانع، اکوسیستمی از محصولات پیشگام در صنعت ارز دیجیتال در این منطقه ایجاد شد که در پی آن، سرمایه‌گذاری‌های بزرگ خصوصی و دولتی ظهور پیدا کردند.

نکته‌ی جالب‌توجه در ترس از فناوری‌های جدید، جذابیت عملکرد مخرب آن‌ها نزد رسانه‌ها است. به‌بیان‌دیگر، ایجاد ترس از تصاحب شغل توسط هوش مصنوعی، تخریب شدن سیستم‌های مالی به‌دست ارزهای دیجیتال و عملکرد اشتباه خودروهای خودران، مخاطب بیشتری نسبت به اخبار فواید فناوری دارد. راهکار مفید برای جلوگیری از ایجاد خسارت و همچنین، تشویق مردم به همکاری در استفاده از فناوری‌های انقلاب چهارم، ایجاد فرصت‌های همکاری برای آن‌ها در مراحل تصمیم‌گیری سیاست‌ها و دستورالعمل‌ها است.

برای درک بهتر فرصت‌های به‌کارگیری فناوری‌های جدید به این موارد توجه کنید. گزارش اخیر انجمن اقتصاد جهانی درباره‌ی شغل‌های آینده، افزایش شغل را تا سال ۲۰۲۲ پیش‌بینی می‌کند. درواقع، به‌کارگیری هوش مصنوعی در صنایع، درنهایت مانع از رشد فرصت‌های شغلی نخواهد بود.

به‌عنوان مثالی از هماهنگی دولت‌ها با ارز دیجیتال و فناوری‌های وابسته، می‌توان «سازمان ناظر بر سرمایه‌گذاری‌های بزرگ» در کنیا را نام برد. این سازمان بخش ویژه‌ای درکنار بانک مرکزی کشور ایجاد کرده است تا فرصت‌ها و مسیرهای احتمالی را برای استفاده از ارز دیجیتال بررسی کند.

وسایل نقلیه‌ی خودران همچون پهپادها نیز باوجود انتشار انواع اخبار نگران‌کننده، تأثیرات مثبتی بر جوامع داشته‌اند. به‌عنوان مثال برخی از پهپادها برای انتقال داروهای حساس با سرعت بالا در کمپ‌های آفریقایی استفاده می‌شوند. مثال‌های بالا، همگی نشان‌دهنده‌ی تأثیرات مثبت فناوری‌های ساختارشکن در زندگی روزمره‌ی ما هستند.

باوجود تمامی مزیت‌هایی که برای فناوری برشمرده می‌شود، باید ظرفیت‌ها و فرصت‌های لازم برای شهروندان نیز فراهم شود. به‌ بیان‌ دیگر، طرفداران فناوری و پیشگامان صنعت باید زمینه‌های لازم برای توانمندسازی و افزایش مهارت شهروندان برای شغل‌های آینده را در صدر اولویت‌های خود قرار دهند. ارزیابی و تشریح نقاط مثبت و منفی به‌کارگیری تکنولوژی در جامعه و در ابعاد بزرگ، از دیگر وظایف این پیشگامان فناوری خواهد بود.

نکته‌ی واضح آن است که اقتصادهای جدید، پیرامون فناوری‌های انقلاب چهارم شکل می‌گیرند. به‌بیان‌دیگر دولت‌ها باید سیاست‌های لازم را برای این فناوری‌ها به‌کار بگیرند. رویکرد مذکور برای باقی ماندن در حوزه‌ی پررقابت و پرسود فناوری، ضروری است.

دولت‌های جنوب آسیا باید رویکردی جامع را برای سیاست‌گذاری خود به‌کار گیرند. رویکرد جامع در جهت رشد منطقه در همه‌ی زمینه‌ها و ایجاد اعتماد و پذیرش فناوری‌های انقلاب چهارم در همه‌ی بخش‌های جامعه، ضروری محسوب می‌شود. این رویکرد درنهایت مانع از کاهش نرخ رشد، مشکلات بیکاری و ناآرامی جامعه به‌صورت کلی خواهد شد.

۳- سرمایه‌گذاری در آینده

انقلاب صنعتی چهارم، فرصتی را برای جنوب آسیا فراهم می‌کند تا از اقتصاد ارائه‌کننده‌ی خدمات کم‌ارزش به محصولات مبتنی بر تحقیق و توسعه و اکوسیستم نوآورانه تغییر کند. جمعیت این منطقه نزدیک به ۱.۷میلیارد نفر گزارش شده است که بازاری با ظرفیت بالا برای محصولات و خدمات نوآورانه محسوب می‌شود. درنتیجه، دولت‌های حاضر در منطقه‌ی جنوب آسیا برای حرکت هرچه سریع‌تر به‌سمت اقتصاد مبتنی بر نوآوری، باید بخش بیشتری از درآمد ناخالص ملی را به اکوسیستم تحقیق و توسعه اختصاص دهند.

در مسیر تبدیل شدن به مرکز یا هاب فناوری، باید سرمایه‌گذاری‌های بیشتری در دانشگاه‌ها و آزمایشگاه‌های تحقیقاتی انجام شود که روی فناوری‌های حیاتی آینده فعالیت می‌کنند. به‌عنوان مثال، بخشی از موفقیت‌های اکوسیستم رو‌به‌رشد هوش مصنوعی در چین، سلامت در سوئیس و پهپادها در رژیم صهیونیستی، به‌خاطر حمایت‌های دولت و سرمایه‌گذاری در این زمینه‌ها در دهه‌ی گذشته بوده است. به‌‌علاوه، اکوسیستم پشتیبان محققان و کارآفرینان حوزه‌های مذکور، تضمین موفقیت و همکار‌ی‌های آتی را تاحدودی به بازیگران تأثیرگذار داده است.

در کشورهای توسعه‌یافته در زمینه‌های مختلف فناوری، دولت‌هایی که همراه‌با بخش خصوصی در فناوری‌های روبه‌رشد سرمایه‌گذاری کرده‌اند، ریسک را برای سرمایه‌گذاران کاهش داده‌اند. به‌بیان‌دیگر این سرمایه‌گذاری‌های مشترک، پشتیبانی از سرمایه‌گذاران خطرپذیر (VC) در حوزه‌هایی است که برای ملت‌ها اهمیت بالایی دارند.

همکاری و حضور جامعه‌ی سرمایه‌گذاران خطرپذیر در حوزه‌های جدید فناوری، درکنار همکاری‌های دولتی همچون تخفیف‌های مالیاتی برای شرکت‌ها فناوری و سرمایه‌گذاری در مراحل اولیه‌ی استارتاپ‌های فناوری، جریان ایده‌ها را از آزمایشگاه‌ها به بازار واقعی ایجاد می‌کند. بخش دیگر فعالیت، مربوط‌به بانک‌های منطقه است که تسهیلات کاربردی را برای فعالان بازار فناوری‌های انقلاب صنعتی چهارم فراهم کنند.

اتحادیه‌ی اروپا، برنامه‌ای با نام Horizon 2020 دارد که طی آن، بخش‌های عمومی و خصوصی داخل اروپا را برای پشتیبانی و افزایش شانس موفقیت کارآفرینان حوزه‌های نوآورانه و خصوصا در بحث مشکلات جهانی، گردهم جمع می‌کند. کارآفرینان منطقه‌ی جنوب آسیا نیز درصورت پیاده‌سازی برنامه‌های مشابه، می‌توانند از فرصت‌های ایجادشده بهره‌برداری کنند.

مزیت رقابتی منطقه‌ی جنوب آسیا، جمعیت جوان و تحصیل‌کرده و همچنین میانگین پایین دستمزد است. درنتیجه، مراکز آموزشی و صنعت باید روی دانشجویان و کارمندان خود سرمایه‌گذاری کنند. ارائه‌ی برنامه‌های آموزشی در جهت آماده‌سازی برای بازار شغلی آینده، یکی از این سرمایه‌گذاری‌ها محسوب می‌شود.

ایجاد مناطق آزاد تجاری، یکی از راهکارهای کارگشا در مسیر تبدیل شدن به مرکز نوآوری خواهد بود. دولت‌ها با ایجاد این مناطق و پشتیبانی از بخش‌های تولیدی و شرکت‌های کوچک و متوسط، به رشد هرچه سریع‌تر اکوسیستم کمک می‌کنند. نمونه‌ای از  پشتیبانی‌ها شامل یارانه‌های خرید و واردات تجهیزات زیرساختی برای ایجاد مراکز تولیدی بزرگ می‌شود.

مناطق ویژه‌ی صنعتی، یکی از زیرساخت‌های کاربردی برای پیشرفت در حوزه‌های نوآورانه محسوب می‌شوند. نمونه‌ای از این مناطق با نام Andhra Pradesh MedTech Zone در هند تأسیس شده که نشان‌دهنده‌ی فواید سرمایه‌گذاری در آینده است. مناطق ویژه‌ی صنعتی، به دولت‌ها امکان می‌دهد تا برنامه‌های آموزشی را در همکاری با صنعت محلی و مراکز آموزشی توسعه دهند.

پیشگامان عصر جدید فناوری، پس از بالغ شدن فناوری‌های متنوع و کشف کاربردهای واقعی برای آن‌ها، تا نیم‌دهه‌ی دیگر ظهور خواهند کرد. دولت‌های منطقه‌ی جنوب آسیا با ایجاد راه‌هایی در مسیر تجاری‌سازی این فناوری‌ها، می‌توانند سوددهی آن‌ها را برای جوامع خود تضمین کنند.

درنهایت باید اشاره کنیم که وظیفه‌ی دولت‌ها در مسیر تبدیل شدن به هاب نوآوری، ایجاد زیرساخت و تسهیلات و وظیفه‌ی شهروندان، نوآوری است. گروه‌های مختلفی در این مسیر دخیل هستند و همکاری همه‌ی آن‌ها، فناوری را از مفاهیم علمی‌-تخیلی، به واقعیت تبدیل می‌کند.

استفاده از فناوری‌های جدید برای پیشرفت جوامع با ترکیب سه فاز اصلی محقق می‌شود؛ سرمایه‌گذارنی که با جدیت در استارتاپ‌های حوزه‌ی فناوری وارد می‌شوند، دانشگاه‌هایی که پا را از مناطق امن فراتر گذاشته و تجاری‌سازی نوآوری‌های آزمایشگاهی را در دستور کار قرار می‌دهند، و صنعتگرانی که با ارتباط نزدیک با دانشگاه، نیروی کار حرفه‌ای را برای نیازهای خود پرورش می‌دهند.