در دنیای موتوراسپرت، مسابقات و رقابت‌های مختلفی وجود دارد و هرکدام طرفداران مخصوص به‌خود را دارند. ازفرمول یک به‌عنوان حرفه‌ای‌ترین تا رقابت‌های مختلف رالی، دریفت، درگ، هیل کِلایمب و رالی‌کراس در کشورهای مختلف قهرمانان بسیاری ظهور کرده‌اند. در بین تمام رشته‌های موتوراسپرت، تایم اَتَک (Time Attack) جایگاه ویژه‌ای دارد.

درک تایم اتک اصلا سخت نیست؛ همان‌طورکه از نام این رقابت‌ها مشخص است، در تایم اتک انواع خودروهای مسابقه‌ای در کلاس‌های مختلف تعداد مشخصی دور یک پیست را طی می‌کنند تا سریع‌ترین خودرو با کمترین زمان مقام اول را کسب کند. شرایط کلی تایم اتک ساده است؛ اما این مسابقات فوق‌العاده جذاب و نفس‌گیر برگزار می‌شود.

در تایم اتک، هر راننده و خودرو با بزرگ‌ترین و سرسخت‌ترین و مهم‌ترین حریف در دنیای موتوراسپرت رقابت می‌کند؛ زمان. هیچ بهانه‌ای برای عملکرد نامناسب وجود ندارد و درپایان، تنها یک راننده و خودرو مقام اول را کسب می‌کند. حمله‌کردن به زمان، به‌خصوص زمانی‌که در کلاس‌ خودروهای قدرتمند قوانین دست‌وپاگیر وجود ندارد، اوج رقابت و جذابیت خواهد بود. نبود قوانین پیچیده باعث می‌شود محدودیتی دربرابر تیم‌ها و مهندس‌ها و مکانیک‌ها وجود نداشته باشد. همین عامل هم باعث شکل‌گیری تهاجمی‌ترین و متفاوت‌ترین خودروهای دنیای موتوراسپرت در تایم اتک می‌شود. همه‌ی این موارد درکنارهم، مقدمه‌ای برای صحنه‌های تصادف دیدنی هم هست.

هدیه‌‌ی دیدنی ژاپنی‌ها به دنیای موتوراسپرت

اولین تایم اتک در دهه‌ی ۱۹۶۰ و در ژاپن برگزار شد. ایده‌ی اصلی این مسابقه گردهمایی خودروسازان، تیونرها، تولیدکنندگان قطعات افترمارکت، نشریه‌ها و رسانه‌های خودرو و علاقه‌مندان بود. رابطه‌ی نزدیک تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان خودرو که هنوزهم در ژاپن حفظ شده، یکی از دلایل شکل‌گیری فرهنگ غنی خودرو و تیونینگ این کشور است. در اولین مسابقات تایم اتک، نشریه‌های خودروِ ژاپن با هماهنگی تولیدکنندگان قطعات افترمارکت، از مالکان خودروهای سفارشی دعوت کردند درکنارهم رقابت کنند. این موضوع باعث شد مسابقات غیرقانونی خیابانی به پیست وارد شود و شرکت‌های تیونینگ، مانند HKS، مدل‌های سفارشی و مخصوص تایم اتک طراحی کنند. روند گسترش تایم اتک باورنکردنی است. پیشرفت خودروسازی ژاپن در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ باعث شد مدل‌های متفاوتی تولید و رکورد هر پیست شکسته شود و تایم اتک به کشورهای دیگر هم راه پیدا کند. از سال ۲۰۱۰ تاکنون، هر سال رقابت‌های جهانی تایم اتک (World Time Attack Challenge) یا به‌اختصار WTAC در سیدنی استرالیا برگزار می‌شود. در این مسابقه‌ی دیدنی، برترین‌های دنیا گردهم می‌آیند تا سریع‌ترین خودروِ جهان به‌صورت رسمی در تاریخ ثبت شود.

قوانین ساده برای رسیدن به هدفی مشترک

در تایم اتک، از محدوده‌ی DRS فرمول یک و قوانین و مقررات پیچیده‌ی دیگر خبری نیست. این مسابقات درحقیقت، مشابه دورهای زمان‌گیری و تعیین خط است. هر خودرو به‌منظور آمادگی ابتدا یک دور در پیست حرکت می‌کند و سپس، به‌سرعت مسابقه اصلی دربرابر زمان با شروع در‌حال‌حرکت خودرو (Flying Lap) آغاز می‌شود و با یک دور به‌اصطلاح «سردکردن» (Cool Down) کار هر شرکت‌کننده به‌پایان می‌رسد. هر مسابقه‌ی تایم اتک در زمان مشخصی انجام می‌شود که سریع‌ترین خودرو و راننده در پایان هر دوره، مقام اول خواهند بود.

جذاب‌ترین خودروهای دنیای موتوراسپرت

در تایم اتک، خودروهای تک‌سرنشین با طراحی عجیب وجود ندارد؛ بلکه تمام مدل‌ها، نمونه‌ی مسابقه‌ای مدل‌های جاده‌ای و آشنا هستند. انواع خودروهای قدیمی و جدید که در بسیاری از کشورهای جهان خریدوفروش می‌شوند، در تایم اتک کنارهم قرار می‌گیرند. از هوندا سیویک تا نیسان اسکای‌لاین برای رقابت با زمان مجوز ورود به این مسابقات را دارند. به‌طور کلی، با قیمت کمی می‌توان خودروهای مجاز شرکت در تایم اتک را خرید؛ چون محدودیتی وجود ندارد. بااین‌حال، برای تبدیل این مدل به خودرویی سریع و تمام‌عیار، باید دست‌به‌جیب شد. برای برنده‌شدن در این مسابقات خرید قطعات افترمارکت باکیفیت قانونی غیررسمی است. تایم اتک میدان نمایش هنر تیونینگ خالص محسوب می‌شود. هر شرکت‌کننده باید از متفاوت‌ترین و بهترین روش‌ برای تیونینگ خودرو استفاده کند تا نهایت عملکرد ممکن دراختیار راننده قرار بگیرد. نتیجه‌ی این آزادی خلق تهاجمی‌ترین خاص‌ترین و ترسناک‌ترین خودروهای دنیا است.

برای رسیدن به بهترین عملکرد به جزئی‌ترین نکات توجه می‌شود. برای مثال، در کلاس خودروهای آزاد و بدون محدودیت که در ادامه معرفی می‌کنیم، کاهش وزن و هر کیلوگرم سرنوشت‌ساز خواهد بود. خودروهای تایم اتک نمایش ترکیب تیونینگ ظاهری و فنری هستند و شیشه‌های خودرو با پنل‌های سبک‌وزن کربنی و بخش‌های مختلف بدنه هم با نمونه‌های کامپوزیت یا فیبرکربن برای افزایش مقاومت و کاهش وزن تعویض می‌شوند. بین پنل‌های بدنه کمترین شکاف وجود دارد تا آیرودینامیک در بهترین حالت باشد و پیشرانه و قوای فنی هم تاحدممکن تقویت شود. برای کاهش وزن بیشتر و جاگیری کمتر، در سیستم اگزوز از خروجی‌ها بسیار کوچک استفاده می‌شود. سراگزوزها معمولا به‌صورت مستقیم از کاپوت یا از پنل درِ سرنشین جلو بیرون آمده‌اند. پس از تمام این تغییرات، خودروها چند ده سانتی‌متر عریض‌تر و طویل‌تر می‌شوند و به‌دلیل نصب باله‌های بزرگ و سیستم تعلیق سفارشی، ارتفاع تا سطح زمین هم دوبرابر حالت استاندارد کاهش پیدا می‌کند.

نهایت استفاده از جادوی آیرودینامیک

تنها کافی است تصویری از خودروِ مخصوص تایم اتک ببینید. برای نمونه، تویوتا GT86 سفارشی تیم HKS تصویر بالا بدون شک خودروهای این مسابقات نظیر ندارند. باله‌های بزرگ عقب‌وجلو خودروها بازیگران اصلی آیرودینامیک و یکی از دلایل مهم در عملکرد بهتر تایم اتک هستند. برای شکل‌گیری هر اسپویلر و اسپلیتر و بالچه‌ ساعت‌ها زمان صرف طراحی و آزمایش شده است. آیرودینامیک هنر استفاده از جریان هوا در عملکرد خودرو است که روزبه‌روز ابعاد جدیدی از آن کشف می‎شود. نیاز به جریان مستقیم هوا و کمترین مقاومت باعث می‌شود پنل‌های کف خودرو پیچیده، باله‌های چندگانه عقب‌وجلو، بالچه‌های جانبی و جلو و دریچه‌های بزرگ‌وکوچک در پنل‌های مختلف خودروها ایجاد شود. بزرگ‌ترین متخصصان آیرودینامیک فرمول یک و ایندی‌کار (Indycar) در طراحی کیت‌های بدنه‌ خودروهای تایم اتک همکاری می‌کنند. تیم‌های مهندسی بزرگ برای کاهش مقاومت هوا و افزایش دانفورس خودرو از روش‌های ناشناخته استفاده می‌کنند. برای مثال، در جدیدترین کیت‌های آیرودینامیک، استفاده از بالچه‌های جلو و اتصال بینشان مرسوم شده است. ازآنجاکه محدودیت در آیرودینامیک نیست، ظاهر خودروها عجیب‌تر از گذشته شده است.

باله‌های عقب‌وجلو متفاوت

بسیاری از علاقه‌مندان دنیای خودرو و تیونینگ از انواع باله و اسپویلر برای زیبایی استفاده می‌کنند؛ اما خودروهای تایم اتک در سطح دیگری قرار می‌گیرند. باله‌های جلو در این خودروها بی‌مانند است. برای نمونه، پورشه 968 تیونینگ PR Technology تصویر بالا را درنظر بگیرید. این مدل با آیرودینامیک پیشرفته در جلو و کف و عقب درکنار ۱۴۰۰ اسب‌بخار قدرت از پیشرانه‌ی ۴ لیتری، یکی از خودروهای سریع‌ تایم اتک جهان است. باله‌ی جلو در این خودرو تا ۳ تن نیروی رو‌به‌پایین (دانفورس یا Downforce) به چرخ‌های جلو وارد می‌کند که ۳ برابر بیشتر از سوپراسپرت مک‌لارن سنا GTR است. آزمایش باله‌های جلو در چند سال اخیر بیشتر شده است. حاصل این آزمون‌وخطا ظهور اسپویلرهای بزرگ و عریض جلو و بالچه‌های اطراف اسپلیتر جلو موسوم به «باله‌های بی‌نهایت» است. درباره‌ی نبود محدودیت آیرودینامیک در تایم اتک صحبت کردیم؛ اما در مسابقات جهانی WTAC، شرایط کمی فرق می‌کند. در قوانین WTAC، نواحی قابل‌استفاده‌ی سپر جلو برای آیرودینامیک بدون محدودیت ذکر شده تا خودرو به هواپیمایی کامل تبدیل نشود.

مهندسان برای دورزدن این قانون از باله‌های بی‌نهایت استفاده می‌کنند که برخلاف نمونه‌های سنّتی صاف، خمیده هستند. با این روش می‌توان روی باله‌ی بی‌نهایت خمیده، بالچه‌های بیشتر نصب کرد. حاصل نصب انواع باله و بالچه در جلو این است که جریان هوا در چند ناحیه کنترل می‌شود. این، یعنی کاهش مقاومت و افزایش دانفورس در پیچ‌ها و به‌دنبال آن، استفاده از سیستم تعلیق نرم‌تر برای افزایش چسبندگی است. بنابراین، نباید خودروهای تایم اتک را با نمونه‌های تیونینگ نمایشی مقایسه کرد. استفاده از باله‌های مختلف و آیرودینامیک پیچیده در جلو، به‌معنی استفاده از باله‌ی بزرگ‌تر در عقب است. اسپویلرهای عریض و غول‌پیکر یکی از ویژگی‌های جذاب خودروهای تایم اتک است که چسبندگی در محور عقب را ممکن می‌کنند. معمولا اسپویلرهای چندگانه‌ی عقب با ترکیب برآمدگی کوتاه روی سپر عقب طراحی می‌شوند تا ثبات فرمان‌پذیری در بهترین حالت ممکن باشد. در خودروهای قدرتمند تایم اتک از دمپرهای گران‌قیمت و کمک‌فنرهای حرفه‌ای با درجه‌ی تنظیم بالا استفاده می‌شود تا دانفورس در تعادل قرار بگیرد. در هر هاب چرخ، بازوهای دوجناغی کاملا سفارشی تعلیق قرار گرفته است.

تنوع کلاس و خودروها

یکی از ویژگی‌های برتر تایم اتک طبقه‌بندی کلاس‌ها و امکان شرکت با هر مدل خودرو است؛ از کلاس خودروهای قدیمی و ارزان تا مدل‌های چندصدهزار دلاری مجهز به بسته‌ی آیرودینامیک دیوانه‌کننده و بیش از ۱۰۰۰ اسب‌بخار قدرت. در مسابقات WTAC، چهار کلاس Clubsprint ،Open ،Pro Am و Pro وجود دارد. کلاس کلاب‌اسپرینت مخصوص استانداردترین خودروها با آیرودینامیک محدود است. محدودیت‌های آیرودینامیک این کلاس پس از استفاده‌ی بیش‌ازحد شرکت‌کنندگان در چند سال اخیر افزایش پیدا کرد. خودروهای کلاب‌اسپرینت باید از پیشرانه‌ی استاندارد کارخانه‌ای و بدون افزایش تعداد سیلندر استفاده کنند؛ اما محدودیت در تقویت قدرت خروجی وجود ندارد. تنها عامل‌های محدودکننده‌ی تیونینگ پیشرانه و به‌طورکلی این کلاس، حداقل وزن ۱۴۲۵ کیلوگرم یا ۵ درصد کمتر از وزن کارخانه‌ای و استفاده‌نکردن از جعبه‌دنده‌های سکوئنشال و راننده‌ی آماتور است.

کلاس آزاد (Open) آغازکننده‌ی بخش پرخرج WTAC است که در آن، شرکت‌کنندگان آماتور با‌ هدف حرفه‌ای‌شدن با همکاری تیونرها رقابت می‌کنند. در این کلاس، محدودیت‌های آیرودینامیک بسیار کمتر از کلاب‌اسپرینت است؛ اما بازهم حداقل وزن خودرو باید ۱۲۵۷ کیلوگرم یا منفی ۱۵ درصد مدل کارخانه‌ای باشد. استفاده از پنل‌های فیبرکربن و جعبه‌دنده‌ی سکوئنشال مجاز است. عملکرد خودروهای کلاس آزاد مشابه نمونه‌های DTM و V8 Supercar است. کلاس Pro Am بخش مقدماتی دنیای آیرودینامیک پیچیده است و قوانین آن مشابه Pro است؛ به‌جز اینکه ورود رانندگان حرفه‌ای و استفاده از سیستم تزریق نیتروژن مجاز نیست. خودروهای Pro Am می‌توانند از ورق‌های پلی‌کربنات به‌جای شیشه، پنل‌های کامپوزیت یا فیبرکربن و پدال تعویض‌دنده استفاده کنند؛ اما وزن به حداقل ۱۲۰۰ کیلوگرم یا منفی ۲۰ درصد نمونه‌ی کارخانه‌ای خودرو محدود شده است. کلاس Pro میدان مبارزه‌ی بزرگ‌ترین و حرفه‌ای‌ترین تیم‌ها محسوب می‌شود. بهترین‌های تایم اتک جهان در این کلاس قرار دارند. تمام‌ بخش‌های بدنه‌ی خودرو می‌تواند از کامپوزیت باشد؛ اما کفی و پنل جداکننده‌ی کابین و کاپوت باید نمونه‌ی کارخانه‌ای باشد. این محدودیت برای استفاده‌نکردن از شاسی تمام‌کامپوزیت قرار داده شده تا خودروهای تایم اتک به نمونه‌های فرمول یک و LMP1 تبدیل نشوند. هیچ محدودیتی در پیشرانه و قوای فنی وجود ندارد و معمولا خودروهای کلاس Pro بیش از ۱۰۰۰ اسب‌بخار قدرت دارند. باتوجه‌به اینکه حداقل وزن به ۱۲۰۰ محدود شده و استفاده از سیستم تزریق نیتروژن آزاد است، نسبت قدرت به وزن خودروهای این کلاس باورنکردنی است.

سرعت و پیچیدن در هماهنگی کامل

خودروهای تایم اتک روی شاسی نمونه‌های استاندارد جاده‌ای قرار دارند؛ اما وقتی قدرت فراوان و بسته‌ی آیرودینامیک را ترکیب کنیم، هیولایی ترسناک ظاهر می‌شود. دانفورس بالا به‌معنی پیچیدن با سرعت دیوانه‌وار است. درحقیقت در پیچ ملایم، این خودروها با سرعت ۲۷۵ کیلومتر‌برساعت حرکت می‌کنند. باورکردنی نیست که یک دستگاه نیسان S13 قدیمی در پیست ۲.۶ کیلومتری زمان ۱ دقیقه و ۲۲ ثانیه را ثبت و سپربه‌سپر خودروِ فرمول یک حرکت می‌کند. پیست سوکوبا ژاپن (Tsukuba) یکی از میدان‌های اصلی تایم اتک است. این پیست کوتاه، ولی پرپیچ‌وخم نمونه‌ی مناسبی از پیشرفت‌ مهندسی خودروها محسوب می‌شود. حدود ۱۰ سال پیش، یک دور پیست سوکوبا با زمان یک دقیقه ناممکن بود؛ اما در سال ۲۰۱۹، رکورد تایم اتک این پیست به ۴۹ ثانیه رسیده است.

نقش مهم لاستیک‌ها در مسابقات و احتمال تصادف

هدف هر راننده در تایم اتک، ثبت سریع‌ترین زمان است. با استفاده از قدرت پیشرانه تنظیمات مناسب شاسی، چسبندگی مکانیکی، آیرودینامیک و دانفورس شرکت‌کنندگان با زمان رقابت می‌کنند. در‌این‌بین، عاملی حیاتی می‌تواند شرایط را تغییر دهد؛ لاستیک‌ها. در مسابقات تایم اتک، کشورهای مختلف قوانین کمی متفاوت است؛ اما در WTAC، تمام خودروها باید از لاستیک‌های سمی‌اِسلیک (Semi-slick یا نیمه‌مسابقه‌ای) یوکوهاما Advan A050 استفاده کنند. برخلاف بسیاری از رشته‌های موتوراسپرت دیگر، استفاده از لاستیک‌های مسابقه‌ای اسلیک صاف در تایم اتک مجاز نیست. محدودکردن تمام خودروها به نوعی لاستیک سمی‌اسلیک در تعداد مشخص، احتمال تقلب که در بسیاری از رکوردگیری‌های پیست نوربرگ‌رینگ وجود دارد، تقریبا از بین برده و تمرکز تیم‌ها به ارتقای فنی و آیرودینامیک محدود شده است.

رانندگی با نهایت سرعت و قدرت احتمال تصادف را افزایش می‌دهد. هر راننده پس از یک دور پیست، برای ثبت زمان سریع‌تر تلاش می‌کند که باید ترمز‌گیری دیرتر قبل از پیچ و گازدادن زودتر پس از پیچ را درنظرگرفت. این وضعیت فشار زیادی به خودرو و راننده وارد می‌کند که گاهی انحراف از مسیر و تصادف پایان آن خواهد بود.

جذابیت مسابقات در ترکیب با دیگر رشته‌ها

رقابت‎های تایم اتک معمولا طولانی هستند و امکان نمایش پرچم قرمز و توقف مسابقه پس از اشتباه راننده‌ها همیشه وجود دارد. معمولا برای جلوگیری از یکنواخت‌شدن مسابقات برای مخاطبان بین زمان‌گیری‌‌ها و پایان دوره، برنامه‌های نمایشی اجرا می‌شوند. حرکت‌ نمایشی و دریفت یکی از بخش‌های جذاب‌ استراحت تایم اتک است که تماشای آن جذابیت خاصی دارد. دیدن نیسان S13 یا GT-R با کیت آیرودینامیک بزرگ و سپس، نمونه‌ی مخصوص دریفت آن، تجربه‌ی جالبی است. علاوه‌براین، دست‌اندرکاران WTAC در مسیر مستقیم پیست سیدنی نبرد قدرتمندترین خودروهای درگ را هم ممکن کرده‌اند. گفتنی است سال گذشته قدرتمندترین نیسان GT-R دنیا در زمان استراحت تایم اتک استارت خورد.