وقتی کوه وزوویوس در سال ۷۹م فوران کرد، جریان‌های آذرآواری و ستون‌های خاکستر و گازهای سمّی جان حدود ۲,۰۰۰ نفر را در شهرهای باستانی پمپئی و هرکولانیوم گرفتند. بااین‌حال، همه‌ی مردم ساکن این نواحی جان خود را از دست ندادند؛ اما کسانی که زنده ماندند و نمی‌توانستند به خانه‌های ویران خود بازگردند، کجا رفتند؟

ازآنجاکه صحبت از مهاجرت در دنیای باستان است، آن‌ها جای دوری نرفتند. براساس پژوهشی جدید، این بازماندگان بیشتر در سواحل‌جنوبی ایتالیا در شهرهای کومای، ناپل، اوستیا و پوتیئلی ساکن شدند. به‌گفته‌ی استیون توک، نویسنده‌ی ارشد پژوهش جدید و استاد مطالعات کلاسیک در دانشگاه میامی در آکسفورد اوهایو، باتوجه‌به پراکندگی و ناقص‌بودن سوابق تاریخی، شناسایی مقصد این پناهندگان بسیار دشوار بود.

یکی از قربانیانی که براثر فروریختن جریان‌های آذرآواری و خاکستر فوران کوه ووزویوس روی شهر پمپئی جان خود را از دست داده است

توک برای شناسایی مقصد این پناهندگان باستانی از ترکیبی از سوابق تاریخی شامل اسناد، کتیبه‌ها، مصنوعات، بناها و ساختمان‌های عمومی بهره برد. در یک مورد توک، پایگاه اطلاعاتی شامل نام‌های خانوادگی مختص شهرهای پمپئی و هرکولانیوم ایجاد کرد و پس‌ازآن، اسناد تاریخی مختلف را بررسی کرد تا ببیند این اسامی پس از سال ۷۹م در نواحی دیگر نیز به‌کار رفته‌اند یا خیر. او همچنین به‌دنبال نشانه‌هایی از فرهنگ‌های مختص پمپئی و هرکولانیوم مانند پرستش وولکانوس (Vulcanus)، خدای آتش یا ونوس پمپئانا، الهه‌ی حامی پمپئی و همسر وولکانوس در شهرهای اطراف گشت.  

توک می‌گوید بناهای عمومی که در آن زمان احتمالا برای آمادگی با هجوم ناگهانی پناهندگان ساخته شدند، سرنخ‌های خوبی از اسکان مجدد آوارگان فوران سال ۷۹م دراختیار او گذاشتند. گفته می‌شود هنگام فوران کوه وزوویوس، بین ۱۵,۰۰۰ تا ۲۰,۰۰۰ نفر در شهرهای پمپئی و هرکولانیوم زندگی می‌کردند که اکثریت آن‌ها از فوران جان سالم به‌در بردند. یکی از بازماندگان مردی به‌نام کرنلیوس فوسکوس بود که بعدها در یکی از شهرهای امپراطوری روم به‌نام آسیا (در رومانی کنونی) در عملیاتی نظامی جانش را از دست داد.

توک به Live Science گفت:

در آنجا کتیبه‌ای برای او نصب شده است. در این کتیبه، می‌خوانیم که او از شهر پمپئی آمد و در ناپل زندگی کرد و بعدا به ارتش پیوست.  

کتیبه‌ی Have در ورودی خانه‌ای در شهر پمپئی ایتالیا. کتیبه‌ی مشابهی در آرامگاه خانوادگی در شهر ناپل پیدا شده که احتمالا متعلق به یکی از خانواده‌های بازمانده از فوران سال ۷۹م کوه ووزویوس است

در نمونه‌ای دیگر، براساس اسنادی که جزئیات مربوط‌به جنگ‌ها و دیگر سوابق در آن ثبت می‌شد، خانواده‌ی سولپیسیوس که از پمپئی آمده بودند، به کومای نقل‌مکان کردند.

توک گفت:

باستان‌شناسان بیرون از ویرانه‌های پمپئی صندوقی پر از اسناد مالی پیدا کردند. این صندوق که درکنار جاده پیدا شد، با خاکستر پوشانده شده بود. واضح است که کسی در هنگام فرار از مهلکه این صندوق بزرگ را روی دوش برده؛ اما چند کیلومتر دورتر از شهر، پرتش کرده است.

به‌گفته‌ی تورک، درون این صندوق اسنادی متعلق به چند ده سال پیدا شدند که وام‌ها و بدهی‌ها و املاک خانواده را شامل می‌شوند. آن‌طورکه از این اسناد مشخص می‌شود، اعضای خانواده‌ی سولپیسیوس به‌دلیل ارتباطات تجاری در شهر کومای تصمیم گرفتند در آنجا ساکن شوند.

کتیبه‌ای در شهر ناپل که تمامی اعتبار بازسازی‌ شهر برای پذیرش پناهندگان را به امپراتور تیتوس نسبت داده است

توک در پژوهش خود، شواهدی از اسکان مجدد چندین زن و برده‌های آزادشده را نیز پیدا کرد. او می‌گوید بسیاری از این پناهندگان حتی پس از اینکه به شهرهای جدید نقل‌مکان کردند، با یکدیگر ازدواج کردند. یکی از این زنان به‌نام وتیا سابینا در آرامگاهی خانوادگی در ناپل به‌خاک سپرده شده که روی آن کتیبه‌ای با نقش Have نصب شده است. کلمه‌ی Have به زبان اوسکی است. اوسکی زبانی است که هم قبل و هم بعد از اینکه رومیان این شهر را در سال ۸۰‌ق‌م تصرف کردند، در پمپئی صحبت می‌شد.

به‌اعتقاد توک، کلمه‌ی Have به‌معنای «خوش آمدید» است و می‌توانید آن را به‌وضوح درمقابل خانه‌های به‌جای‌مانده در شهر پمپئی ببینید. بااین‌حال، تنها اتکا به نام‌های خانوادگی منحصر به این شهرهای باستانی می‌تواند تا حدی مثمرثمر باشد. به‌دلیل اینکه اسامی بسیاری از خارجیان و مهاجران و بردگان در اسناد ثبت نمی‌شد، شمار پناهندگان در پژوهش توک به‌شدت کمتر از رقم واقعی است.

به‌گفته‌ی توک، از بناهای عمومی که در آن زمان امپراتور روم، تیتوس ساخته‌ است، می‌توان فهمید او خرج‌هایی را در نقاط پناهنده‌پذیر کرده است. البته توک معتقد است امپراتور این دست‌و‌دلبازی‌ها را از جیب خود مردم پمپئی و هرکولانیوم می‌کرد و از اموالی بهره می‌برد که پس از فوران سال ۷۹م بدون وارث باقی مانده بودند.

توک می‌گوید:

اعتبار ساخت این بناها تماما نصیب تیتوس شد؛ ولی افرادی که واقعا در آن سهمی داشتند، هیچ نصیبی نبردند؛ به‌جز اینکه بناهای جدید به‌احتمال زیادی به آن‌ها (پناهندگان) کمک کرد که در خانه‌های جدیدشان ساکن شوند. شهرهای پمپئی و هرکولانیوم از بین رفتند؛ اما امپراتوری روم توانست محله‌ها و ساختمان‌های جدیدی برای بازماندگان این شهرها بسازد تا در آنجا ساکن شوند.