فناوری و تمام دستاوردهای آن امروز بهعنوان عضوی جدانشدنی از زندگی ما شناخته میشوند. حوزههای متعدد خدماتی و تولیدی در سالهای اخیر توسط این پدیده متحول شدهاند. تقریبا همهی زمینههای زندگی انسان از تعاملهای اجتماعی تا خرید تحت تأثیر فناوری قرار دارد.
از میان حوزههایی که توسط فناوری متحول شدهاند، خدمات مالی هم جایگاه ویژهای دارند. در سالهای گذشته استارتاپهای متعددی در حوزهی نوظهوری بهنام فینتک (Fintech) ظهور کردهاند که از فناوری برای تسهیل فعالیتهای مالی و اقتصادی کاربران استفاده میکنند. فینتک ترکیبی از دو کلمهی خدمات مالی (Financial) و فناوری (Technology) محسوب میشود که در نام خود، حوزهی عملکرد و هدف را شرح میدهد. فینتک به کاربران امکان میدهد تا فرایندهایی همچون سرمایهگذاری، پرداخت و حتی دریافت وام را آسانتر انجام دهند.
مقالههای مرتبط:
نسل جوان امروزی از هر خدماتی مبتنی بر فناوری و خصوصا اینترنت استقبال میکنند. آنها با گوشیهای هوشمند رشد کردهاند و انجام خدمات مالی با استفاده از فناوریهایی همچون اینترنت، وب و اپلیکیشنها، میپسندند. آنها دوست دارند خدمات مالی را مانند دیگر خدمات همچون اشتراکگذاری عکس با دوستان، رزرو خدمات و درخواست شغل بهصورت مدرن و با استفاده از جدیدترین فناوریها انجام دهند. استارتاپها و دیگر فعالان حوزهی کسبوکار به این نیاز و درخواست کاربران پی بردهاند و سرمایهگذاری عظیمی روی آن انجام دادهاند.
شهرت فینتک تنها بهخاطر رویکرد جدید آن به خدمات مالی نیست. این فناوریها امکان جمعآوری کلانداده را نیز فراهم میکنند که کاربردهای فراوانی خواهد داشت. تحلیل کلاندادههای استخراج شده از خدمات فینتک میتواند منجر به طراحی و تولید محصول و خدمات دیگر شود که چرخهی اقتصادی فناوری را تکمیل میکند. در این مطلب زومیت معرفی کلی از فناوری فینتک خواهیم داشت که آشنایی اولیه را با فناوری انقلابی مالی فراهم میکند.
فینتک چیست؟
فینتک در تعریف ساده به فناوری جدیدی گفته میشود که با هدف بهبود و خودکارسازی ارائه و استفاده از خدمات مالی توسعه مییابد. این فناوری در لایههای هستهای تلاش میکند تا به شرکتها، مالکان کسبوکار و مشتریان نهایی، خدماتی همچون مدیریت بهتر عملیات، فرایندها و بهطور کلی زندگی مالی بهینهتر را ارائه کند. فناوری که با استفاده از نرمافزارها و الگوریتمهای ویژه در کامپیوترهای شخصی و بیش از آن، گوشیهای هوشمند ارائه میشود.
عبارت فینتک در ابتدای قرن ۲۱ ظهور کرد و بیشتر به فناوریهای پشتصحنهی مدیریت سازمانهای مالی میپرداخت. از آن زمان تغییر جهت قابلتوجهی در فناوری رخ داد که آن را بیشازپیش مبتنی بر مصرفکنندهی نهایی کرد. درنتیجه تعاریف فینتک نیز بهمرور مبتنی بر مشتریان شدند. این فناوری امروز بخشهای متعددی دارد و صنایع گوناگون را تحت تأثیر قرار داده است. بهعنوان مثال میتوان به آموزش، بانکداری مخصوص مشتری، جذب سرمایه، فعالیتهای غیرانتقاعی و مدیریت سرمایهگذاری اشاره کرد.
برخی از دستهبندیهای مالی، بیتکوین و دیگر رمزارزها را هم در زیرمجموعهی فینتک قرار میدهند. شاید درحال حاضر بتوان رمزارزها را خبرسازترین دستهی فینتک دانست، اما هزینهها و سرمایهگذاریهای اصلی در صنعت بانکداری جهانی سنتی دیده میشود که ارزش بازار چندین تریلیون دلاری دارد.
درک مفهوم فینتک
از دیدگاه کلی عبارت فینتک را میتوان به هرگونه نوآوری اعطا کرد که نحوهی انجام تراکنشهای مالی کاربران را متحول میکند. نوآوریهای مورد نظر میتوانند شامل موارد سنتیتر همچون حسابداری دوطرفه تا پول دیجیتال باشند. البته میتوان ادعا کرد که از زمان انقلاب اینترنت و گوشیهای هوشمند، فناوریهای مالی رشد انفجاری داشتهاند. فینتک که زمانیکه تنها به آسانسازی فرایندهای مدیریتی سازمانهای مالی میپرداخت، امروز بهعنوان خدماتی مخصوص مشتری شناخته میشود که تأثیرات گستردهتر هم دارد.
خدمات مالی مبتنی بر فناوری امروزه در نقاط گوناگون جهان در سطوح گستردهای ارائه میشوند. بهعنوان سادهترین مثال میتوان به تبادل پول با گوشی هوشمند اشاره کرد. نمونههای پیشرفتهتر حتی نقد کردن چک، دریافت اعتبار بهصورت غیرحضوری، جذب سرمایه و مدیریت سرمایهگذاری را بدون دخالت نیروی انسانی انجام میدهند. آمارها نشان میدهد که یکسوم از کاربران امروز دنیای فناوری حداقل از دو سرویس فینتک یا بیشتر استفاده میکنند. بهعلاوه آن کاربران، فینتک را بهعنوان بخش مهمی از زندگی روزمرهی خود میشناسند.
کاربرد فینتک
امروزه استارتاپهای فینتک که بیشترین جذب سرمایه را انجام میدهند، خصوصیات مشترکی دارند: آنها بهگونهای طراحی شدهاند تا ارائهدهندگان سنتی سرویسهای مالی را به چالش بکشند و بهنوعی تهدیدی برای آنها محسوب شوند. استارتاپها چابکی بیشتری دارند و به دستهی بزرگتری از کاربران خدمترسانی میکنند. بهعلاوه کاربران همیشگی خدمات مالی هم با استفاده از فناوریها، عملکرد سریعتری خواهند داشت.
از میان استارتاپهای نوآور و ساختار شکن صنعت فینتک در سطح جهانی میتوان به Affirm اشاره کرد که با هدف حذف کارتهای اعتباری از فرایند خرید آنلاین کاربران فعالیت میکند. آنها وامهای کوتاهمدت را با روشی جدید به کاربران ارائه میکنند تا بدون نیاز به کارتهای اعتباری، پرداختهای آنلاین را انجام دهند. شاید خدمات و بازپرداختهای Affirm در ابتدا گران باشند، اما ارائهی کارت و اعتبار به مشتریان بدون تاریخچهی اعتباری خدمت قابلتوجهی محسوب میشود که شاید ارزش هزینهی بیشتر ابتدایی را داشته باشند.
فرایندهای رهن و اجاره در کشورهای گوناگون با ساختارهای متفاوتی انجام میشوند. دراینمیان استارتاپهای هر منطقه تلاش میکنند تا نقشی در آسانسازی فعالیتهای اعتباری و مالی رهن و اجاره داشته باشند. Better Morgage یکی از مشهورترین استارتاپهای این حوزه محسوب میشود که انجام فرایندها بهصورت کاملا دیجیتال را بهعنوان فناوری ساختارشکن ارائه میکند. فرایندهای دریافت و پراخت وام هم در این مسیر هدف ساختارشکنیهای متعدد هستند. از میان استارتاپهای آن حوزه میتوان به GreenSky اشاره کرد.
ارائهی خدمات مالی به شهروندان کشورهای محروم از اهداف مهم استارتاپهای فینتک محسوب میشود. بهعنوان مثال Tala به افراد بدون سابقه و حساب اعتباری در کشورهای درحال توسعه، وامهای جزئی پرداخت میکند. فرایندهای اعتبارسنجی با دادهکاوی از تراکنشهای مالی گوشی هوشمند کاربر انجام میشود. Tala تلاش دارد تا خدمات وام را بهتر و سریعتر از بانکهای محلی، وامدهندههای غیرقانونی و دیگر مؤسسههای مالی و اعتباری ارائه کند.
با توجه به رویکرد استارتاپهای فینتک میتوان ادعا کرد که هرگونه خدمات مالی نهچندان مناسب و آسان، ظرفیت ساختارشکنی و بهبود توسط آنها را دارند. درواقع اگر تا امروز برخی از خدمات مالی و اعتباری خود را با دشواریهای غیرالزامی انجام دادهاید، احتمالا استارتاپی برای رفع آنها وجود خواهد داشت یا بهزودی متولد خواهد شد. در کشورهایی که خدمات اعتباری را بهصورت گسترده به شهروندان خود ارائه میکنند، فینتک حضور و تأثیر بیشتری دارد. مفاهیم اعتباری پیچیدگیهای سنتی بالایی دارد و استارتاپها میتوانند آنها را به مفاهیم سادهتری تبدیل کنند.
افقهای توسعهی فینتک
مؤسسههای خدمات مالی تاکنون خدمات متنوعی را زیر یک چتر و عنوان ارائه میکردند. حوزهی فعالیت آنها گسترهی وسیعی از خدمات مالی از بانکداری سنتی تا وام و رهن و انواع فرایندهای تجاری را پوشش میداد. فینتک در پایهایترین سطوح خود این سرویسها را از هم مجزا میکند. سپس ترکیب خدمات سادهشده با فناوری، به استارتاپهای فینتک امکان میدهد تا با بازدهی بالاتری فعالیت کنند و هزینههای مرتبط با هر فرایند را کاهش دهند.
برای توصیف تأثیر فینتکر بر بانکداری، تجارت، سرمایهگذاری و انواع مفاهیم مالی و اعتباری، هیچ کلمهای بهتر از ساختارشکن وجود ندارد. درحال حاضر خدماتی که زمانی تحت سلطهی بانکها، نمایندههای مالی آنها و مؤسسههای عریض و طویل مالی و اعتباری بود، بهراحتی در گوشیهای هوشمند در دسترس کاربران قرار دارند. بهبیاندیگر شاهد دموکراتیتر شدن خدمات مالی هستیم.
بهعنوان نمونهای از استارتاپهای ساختارشکن میتوان اپلیکیشن تجارت سهام Robinhood را مثال زد. در دستهبندی خدمات وام و رهن و اجاره هم نمونههای متعددی وجود دارند که از میان مهمترین آنها میتوان Prosper Marketplace، Lending Club و OnDeck را نام برد که فرایندهای وامدهی شخص به شخص را تسهیل میکنند. در بخش خدمات وام به کسبوکارها نیز Kabbage، Lendio، Accion و Funding Circle از مشهورترینها هستند که به استارتاپها و دیگر انواع کسبوکار، پلتفرمهای آسان و سریعی ربرای مدیریت سرمایههای کاری ارائه میکنند.
استارتاپهای فینتک علاوه بر خدمات مالی، خدمات بیمهای را هم ارائه میکنند که البته جزئی از مجموعهی مالی و اقتصادی محسوب میشود. از میان استارتاپهای بیمهای میتوان به OScar اشاره کرد که در ماه مارس سال ۲۰۱۸ موفق به جذب سرمایهی ۱۶۵ میلیون دلاری شد. چنین سرمایهگذاری نشاندهندهی ظرفیت بالای رشد برای استارتاپهای بیمهای خواهد بود.
بانکهای سنتی با مشاهدهی پیشرفت استارتاپهای فینتک همهی تلاش خود را به کار گرفتند تا بیشازپیش به آنها شبیه شوند. درواقع آنها هم بهمرور خدمات فینتک مخصوص مصرفکننده را به خدمات خود اضافه کردند تا هرچه سریعتر با ساختارکنی استارتاپها مقابله کنند. از پیشگامان چنین حرکتی میتوان به بانک سرمایهگذاری گلدمن ساکس اشاره کرد که در سال ۲۰۱۶ پلتفرم وامدهی به مشتری را راهاندازی کرده بود.
بسیاری از کارشناسان صنعت اعتقاد دارند بانکهای سنتی برای تطبیق هرچه بهتر با شرایط درحال تغییر دنیای اقتصاد، باید فعالیتهایی بیش از سرمایهگذاری عظیم انجام دهند. آنها برای رقابت با استارتاپهای چابک باید تغییرات مهمی در فرایندهای تفکر، تصمیمگیری و حتی ساختار کلی سازمانهای خود ایجاد کنند.
فناوریهای جدید در فینتک
فناوری پدیدهای پویا و درحال رشد است که پدیدههای جدید آن با سرعت بسیار بالایی متولد میشوند و رشد میکنند. فناوریهای جدید همچون یادگیری ماشین، هوش مصنوعی، تحلیل رفتاری مبتنی بر پیشبینی و بازاریابی مبتنی بر داده توانایی ایجاد تغییرات عظیم در تصمیمگیریهای مالی را دارند.
اپلیکیشنهای امروزی مبتنی بر یادگیری، نهتنها رفتار و عادتهای پنهان کاربر را میآموزند، بلکه فعالیتهایی را هم متمرکز بر یادگیری آنها انجام میدهند. کاربران با یادگیری مفاهیم از طریق این اپلیکیشنها، فرایندهای هزینه و پسانداز خودکار و ناخودآگاه را بهتر انجام میدهند.
فناوری خدمات خودکار به مشتری، یکی از مهمترین مفاهیمی است که در فینتک استفاده میشود. استفاده از هوش مصنوعی و چتبات برای برقراری ارتباط با مشتری و رفع اشکالها، امروز اهمیت بالایی در شرکتهای فینتک دارد. بهعلاوه ثبت تاریخچهی فعالیتها و تراکنشها هم در اقدامهای ضد کلاهبرداری و موارد مشابه، کاربرد بالایی خواهد داشت.
چشمانداز فینتک
استارتاپهای جهانی فینتک در سال ۲۰۱۶ بهصورت مجموع ۱۷/۴ میلیارد دلار سرمایه جذب کردند و تا پایان سال ۲۰۱۷ به سمت شکستن آن رکورد پیش رفتند. CB Insights در گزارش خود پیرامون این استارتاپها، تعداد انواع یونیکورن را ۲۶ عدد بیان کرد که در مجموع ۸۳/۸ میلیارد دلار ارزشگذاری شدند. در سال ۲۰۱۸ همین شرکت تعداد استارتاپهای یونیکورن را در سال گذشته ۳۹ عدد بیان کرد که ۱۴۷/۳۷ میلیارد دلار ارزش دارند.
آمریکای شمالی بیشترین تعداد استارتاپهای فینتک را دارد و آسیا با فاصلهای نزدیک رتبهی دوم را به خود اختصاص میدهد. رکورد سرمایهگذاری در استارتاپهای فینتک در فصل اول سال ۲۰۱۸ شکسته شد که سهم عمدهای از آن بهخاطر افزایش سرمایهگذاری در آمریکای شمالی بود. آسیاییها نیز رشد مناسبی را در آن دوره طی کردند و شاید آمریکا را پشت سر بگذارند. دراینمیان اروپا پس از ثبت رکورد نهچندان مناسب در فصل اول ۲۰۱۸، در فصل دوم رویکرد خود را جبران کرد و رشد سرمایهگذاری در استارتاپهای آن اعلام شد.
در چشمانداز آتی فینتک، برخی حوزهها مهمتر از سایر به نظر میرسند. از میان آنها میتوان به موضوعاتی اشاره کرد که حول موارد زیر جریان دارند:
- رمزارزها و پول دیجیتال
- فناوری بلاکچین که خدمات دفتر کل توزیعشده را با سطح بالایی از امنیت به کاربران ارائه میکند.
- قراردادهای هوشمند که با استفاده از یک برنامهی کامپیوتری (عموما تحت بلاکچین) اجرای خودکار قراردادها را بین فروشنده و خریدار ممکن میکنند.
- بانکداری باز، مفهومی است که با استفاده از بلاکچین تلاش میکند تا خدمات و دادههای بانکی را در اختیار شرکتهای متفرقه قرار دهد. آنها با استفاده از این دادهها توانایی توسعهی اپلیکیشن و شبکههای گسترده خواهند داشت که بانکها را هرچه بیشتر به شرکتهای متفرقه و مشتریان نهایی نزدیک میکند. از میان استارتاپهای این حوزه میتوان به خدمات یکپارچهی مدیریت پول Mint اشاره کرد.
- فناوری موسوم به Insurtech که تلاش میکند با استفاده از مفاهیم فناورانه، صنعت بیمه را ساده و سریع کند.
- فناوری موسوم به Regtech که هماهنگی شرکتهای خدمات مالی را با قوانین مرسوم و استانداردها تسهیل میکند. از مهمترین قوانین و تنظیمگریها هم میتوان به فعالیتهای ضد پولشویی و قوانین شناخت مشتری (KYC) اشاره کرد.
- رباتهای تحلیلگر که پیشنهادهای هوشمندانهی سرمایهگذاری و خرید و فروش ارائه میکنند. از میان آنها میتوان Betterment را نام برد که پیشنهادهای سرمایهگذاری را خودکار میکند تا با کاهش هزینهها، آنها را در دسترس افراد بیشتری قرار دهد.
- خدمات بانکی به افراد با تواناییهای مالی و اعتباری پایین که توسط بانکهای سنتی قادر به دریافت خدمات نبودهاند. درواقع سازمانهای بدنهی مالی و اقتصادی کشورها به برخی از شهروندان خود خدمات ارائه نمیکنند که فینتک میتواند در این زمینه ساختارشکنی کند.
- امنیت سایبری امروز به بخشی کاملا الزامی از فینتک تبدیل شده است. سودآوری بالای جرایم سایبری مالی و ذخیرهسازی غیرمتمرکز دادهها، فینتک و امنیت سایبری را به مفاهیمی درهم تنیده تبدیل میکند.
کاربران فینتک
چهار دستهبندی بزرگ برای کاربران فینتک تعریف میشود: بانکها (بهصورت B2B)، مشتریان شرکتی آنها، کسبوکارهای کوچک (B2C) و مصرفکنندههای نهایی. روندهای کنونی به سمت بانکداری موبایلی، افزایش اطلاعات در گردش، کلانداده، تحلیلهای عمیقتر و از همه مهمتر دسترسی غیرمتمرکز به اطلاعات، فرصتهایی را برای هر چهار گروه بالا فراهم میکند تا با روشهایی جدید و ساختارشکن، به فعالیتهای مالی و اعتباری بپردازند.
در دستهبندی مصرفکنندههای نهایی، کاربران جوانتر درک بهتری از فناوری فینتک دارند و کاربرد بیشتری را هم از آن استخراج میکنند. بههرحال نسل نوجوان و جوان امروزی تمایل بیشتری هم به هزینه کردن دارد و همین فرایند هزینه کردن را ترجیحا در فضای آنلاین و مبتنی بر فناوریهای جدید انجام میدهد. البته برخی از ناظران صنعت اعتقاد دارند تمرکز بیش از حد روی نسل هزاره و نسل جوان لزوما بهخاطر درک بیشتر و تمایل بیشتر آنها به فناوری نیست، بلکه ابعاد چنین بازاری بیشتر از نسلهای قبلی است. بههرحال فینتک امروز در ارائهی خدمات به نسلهای گذشته موفقیت چندانی ندارد، چون مشکلات آنها را بهخوبی درک نمیکند.
دستهبندی کسبوکارها و خصوصا انواع نوپا، کاربردهای متعددی از فینتک استخراج میکنند. آنها قبلا برای دریافت سرمایه باید درگیری زیادی با بانکها متحمل میشدند. بهعلاوه آنها برای اضافه کردن خدمات مالی به سرویسها و محصولات خود موانع متعددی داشتند، اما امروز به لطف فناوریهای متعدد، تراکنشهای مالی از طریق شرکتهای فینتک واسط و زیرساختهای دیگر ممکن شده است.
تنظیمگری قوانین فینتک
خدمات مالی از قانونمندترین حوزههای کسبوکار در سطح جهانی محسوب میشوند. بههمین دلیل با ظهور و توسعهی شرکتهای فینتک، دولتها بیش از هرچیز نگران تنظیمگری قانونی فعالیت آنها بودهاند. با ورود و ادغام فناوری به فرایندهای خدمات مالی، مشکلات تنظیمگری قانونی آنها نیز چندبرابر شده است. در برخی موارد مشکلات بهخاطر ماهیت فناوری و از توابع آن محسوب میشوند، اما در بسیاری از نمونههای دیگر، عجلهی ذاتی بازیگران صنعت فناوری بر ساختارشکنیهای مالی، موجب بروز مشکلات قانونی میشود.
خودکارسازی فرایندها و دیجیتالی کردن دادهها، سیستمهای فینتک را در برابر حملهی مجرمان سایبری آسیبپذیر میکند. اخبار متعدد از نفوذ مجرمان سایبری به شبکههای بانکی و سرقت اطلاعات و داراییهای کاربران، نشاندهندهی ظرفیت بالای این صنعت برای درآمد مجرمان است. مصرفکنندههای نهایی خدمات، در چالشهای امنیتی بیش از همه به مسئولیتپذیری شرکتهای فینتک و همچنین عدم استفاده از اطلاعات شخصی و دادههای مالی در مقاصد دیگر اهمیت میدهند.
در برخی از نمونههای ظهور و رشد استارتاپهای فینتک، شاهد برخورد فرهنگ استارتاپی مبتنی بر حرکت سریع و ساختارشکنی با فرهنگی سنتی و محافظهکار هستیم. چنین برخوردهایی عموما نتایج نامناسب بههمراه دارند. بهعنوان مثال استارتاپ بیمهای Zenefirts مستقر در سانفرانسیسکو که در بازارهای خصوصی بیش از یک میلیارد دلار ارزشگذاری شد، در ارائهی خدمات بیمهای مدرن به مشتریان، مرتکب قانونشکنی شد که برخورد جدی مقامهای قانونی را بههمراه داشت. سازمان SEC جریمهای ۹۸۰ هزار دلاری برای آنها در نظر گرفت و سازمان بیمهی کالیفرنیا نیز هفت میلیون دلار خسارت از این استارتاپ دریافت کرد.
تنظیمگری قانونی در دنیای رمزارزهای هم چالشهای فراوانی ایجاد میکند. عرضهی اولیهی سکه یا ICO یکی از مدرنترین فرایندهای جذب سرمایه برای استارتاپها محسوب میشود که امکان جذب سرمایه بهصورت مستقیم را از اشخاص فراهم میکند. در بسیاری از کشورهای جهان این فرایند بدون تنظیمگری قانونی انجام میشود و زمینهای برای کلاهبرداری شده است.
تنوع بالا در خدمات فینتک و تعدد صنایعی که تحت تأثیر آن قرار میگیرند، ایجاد راهکاری واحد برای همهی مشکلات موجود را دشوار میکند. دولتها در اکثر موارد از قوانین موجود و سنتی خود برای تنظیمگری فینتک استفاده میکنند. البته در برخی موارد هم شاهد تصویب قوانین جدید یا بهینهسازی قوانین قدیمی برای هماهنگی با دنیای جدید فینتک هستیم.
کشورهای گوناگون در سرتاسر جهان، مراکزی را برای آزمایش و بررسی تأثیر فینتک بر صنایع گوناگون تأسیس کردهاند. از فعالیتهای قانونی مفید هم میتوان به تصویب و اجرای قانون GDPR در اروپا اشاره کرد که چارجوبی برای دسترسی سازمانها به دادههای شخصی افراد ایجاد میکند. کشورهایی همچون ژاپن و کرهی جنوبی که ICO در آنها متداولتر است، قوانین کاربردی و انعطافپذیری برای استفاده از این سبک از سرمایهگذاری تصویب و اجرا کردهاند.
فینتک در میان خیل عظیم فناوریهایی قرار دارد که برای ایجاد تحول در جامعهی بشری بهوجود آمده است. روند آهسته و پیوستهی این فناوری در سالهای گذشته باعث شد تا تمامی ذینفعها از کاربران تا کسبوکارها و دولتها، بهمرور با ظرفیت و کاربرد آن آشنا شوند. با وجود تمام چالشهای کنونی، روند رو به رشد فینتک در کشورهای گوناگون خصوصا مناطق درحال توسعه، امید به ساختارشکنی عمیقتر از سوی فناوری را زنده نگه میدارد.
.: Weblog Themes By Pichak :.