دوره قاجار عصر ظهور ستاره‌هایی در تاریخ خوشنویسی ایران است که در اعتلای این هنر بسیار کوشیدند. در این میان میرزا غلامرضا اصفهانی را نابغه‌ای می‌دانند که آوازه‌ی هنرش از مرزهای ایران هم عبور کرد و هنر خوشنویسی ایران را بر سر زبان‌ها انداخت. دهم دی ماه سال‌روز درگذشت این هنرمند است.

 میرزا غلامرضا اصفهانی در کنار هنرمندانی چون میرزارضا کلهر، میرحسین خوشنویس‌باشی، میرزا کاظم، میرزا عباس نوری و آقا فتحعلی حجاب شیرازی از مشهورترین هنرمندان خوشنویس ایرانی در دوره قاجار است. او در زمان حیاتش از محبوب‌ترین هنرمندان پادشاهان قاجار بود و ارج و قرب خاصی در دربار آن‌ها یافته بود.

میرزا غلامرضا اصفهانی در سال 1246 متولد شد. پدرش میرزا جان در سال 1212 از اصفهان به تهران آمد. او پیش از غلامرضا فرزند پسری نداشت و پس از توسل به امام رضا (ع)، در سال 1246 خداوند پسری به او می‌دهد و به همین دلیل نام او را غلامرضا می‌گذارند. میرزا به دلیل علاقه‌ی زیادی که به درس داشت در پنج سالگی به مکتب رفت و رو سال بعد موفق شد که تمام قرآن را حفظ کند. به گفته خودش، بعد از رویایی که در هفت سالگی می‌بیند به خوشنویسی رو می‌آورد. او نخستین تعلیمات خود را نزد استاد سیدعلی تهرانی می‌بیند و در مدت کوتاه به درجه بلندی در هنر خوشنویسی می‌رسد.

غلامرضا اصفهانی

میرزا غلامرضا اصفهانی از معدود خوشنویسانی بود که در هر دو خط نستعلیق و شکسته‌نستعلیق مهارت داشت. همین مهارت موجب شد که به دربار محمدشاه و ناصرالدین شاه قاجار فراخوانده شد و به معلمی شاهزادگان قاجاری مشغول شد. پیشرفت او به حدی بود که در 25 سالگی 200 شاگرد داشت. شیوه او در خوشنویسی را از محکم‌ترین و قوی‌ترین شیوه‌های خوشنویسی می‌دانند و آثارش را در بین زیباترین آثار به جا مانده از هنرمندان خوشنویس عهد قاجار به حساب می‌آورند. او در ترکیب‌بندی حروف و کلمات استاد زمان خود بود.

محبوبیت او در دربار باعث شد که مورد حسادت قرار بگیرد و به اتهام بابی‌گری به زندان بیفتد و به اعدام محکوم شود. وساطت نزدیکان شاه و شاگردان زیادی که در دربار داشت باعث از بین رفتن خشم ناصرالدین شاه و آزادی او شد. این اتفاق سهم زیادی در از بین رفتن موقعیت میرزا در دربار شد و او تلاش بسیاری کرد تا دوباره موقعیت گذشته را به دست بیاورد.

میرزا غلامرضا اصفهانی از استادان خوشنویسی ایران بود که تبحر زیادی در خوشنویسی به خصوص خط نستعلیق و شکسته‌نستعلیق داشت. هرچند او صاحب مکتب خاصی در هنر خوشنویسی نیست، اما با فضاسازی در سیاه‌مشق آن را به نیکوترین شکل درآورد و همین موضوع توجه هنرمندان حوزه خوشنویسی را به خود جلب کرده است. سیاه مشق بخش هنرمندانه‌ای از خوشنویسی است که در آن ترکیب‌بندی و درک فضا به صورت کامل جلوه می‌کند. خوشنویسان ایرانی با پیدایش خط نستعلیق به سیاه مشق روی آوردند و آثار زیبایی را به وجود آوردند.

آثار و شهرت این خوشنویس نه تنها در ایران، بلکه در بسیاری از کشورهای جهان و در زمان حیاتش نمود داشته است. آثار او را پادشاهان هندی در مجموعه‌های خود نگه‌داری می‌کردند و معیرالممالک نیز در یادداشتی که از سفرش به اروپا به جا مانده، گفته است که عکس میرزا و اثری از او را در تالاری که به نام مردان بزرگ جهان مزین بوده دیده‌ است.

از مهم‌ترین و معروف‌ترین آثار میرزا کتیبه‌نویسی کتیبه‌های مدرسه سپهسالار (مدرسه عالی شهید مطهری فعلی در میدان بهارستان تهران) است که آن‌ها را در سال 1301 نگاشته است.

امضای معروف میرزا غلامرضا در بیشتر آثارش «یا علی مدد» است.

میرزا علاوه بر خوشنویسی، شعر هم می‌گفت و تخلص «غزال» را برای خود انتخاب کرده بود. همچنین این هنرمند چندین جلد کتاب و رساله نوشته است که از آن‌ها می‌توان به «رساله تحفه‌الوزرا»، «رساله‌ای در اصطلاحات صوفیه»، «گلستان سعدی به خط شکسته»، «سفرنامه حاج سیاح» و تعداد زیادی قطعات و سیاه‌مشق‌های نستعلیق و شکسته‌نستعلیق اشاره کرد.

آثار این هنرمند خوشنویس در موزه‌ها و مراکز هنری مختلفی از جمله کتابخانه سلطنتی، کتابخانه مجلس شورای ملی، کتابخانه ملی، کتابخانه حاج حسین آقا ملک، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، کتابخانه ملی پاریس و کتابخانه خصوصی مرحوم سید نصرالله تقوی نگه‌داری می‌شود.

میرزا غلامرضا اصفهانی وقتی 54 ساله بود صاحب فرزند پسری می‌شود که در کودکی به علت ابتلا به بیماری از دنیا می‌رود و تاثیر زیادی در روحیه پدرش می‌گذارد؛ به حدی که میرزا آرزوی مرگ می‌کند. وی سرانجام چهار سال پس از این اتفاق در سال 1304 درگذشت و در باغ میرزا حسین‌خان سپهسالار در چشمه‌علی شهر ری به خاک سپرده شد.