در این مبحث می خواهیم به مشکلات مردان بپردازیم و ببینیم چرا مردان دچار ناباروری می شوند و اصلا چه راه هایی وجود دارد که اسپرم ها کیفیت بالایی پیدا کنند.

وقتی نازایی بین زوج ها اتفاق می افتد، هر دو نفر باید از نظر پزشکی آزمایش هایی انجام دهند ولی آزمایش مربوط به زنان بسیار گران تر و روند طولانی تری هم دارد. بنابراین پیش از آن که زنان به پزشک مراجعه کنند، لازم است مرد فقط با دادن یک آزمایش اسپرموگرام تمام شبهه ها را از بین ببرد، و سپس زن مراحل مربوط به ناباروری را شروع کند. حال این پرسش مطرح می شود که یک اسپرموگرام خوب باید چه خصوصیاتی داشته باشد.

این مشخصات طبیعی هستند

اسپرموگرام روشی است که در آن مایع سیمن (منی) مرد آنالیز می شود یعنی تمام اجزای تشکیل دهنده مایع سیمن، یک به یک مورد بررسی دقیق آزمایشگاهی قرار می گیرد. اسپرم ها برای رسیدن به تخمک زن باید راهی طولانی را طی کنند و در این راه لازم است تحرک، قدرت و سلامت کافی داشته باشند تا بتوانند بموقع و سر فرصت خود را به تخمک رسانده و قبل از این که تخمک از بین برود آن را بارور کنند. به همین دلیل داشتن حرکت کافی (سریع و رو به جلو)، تعداد زیاد اسپرم و حجم کافی آن نشانه های خوبی هستند تا شانس باروری را در هر بار نزدیکی بالا ببرند. البته برای داشتن این کیفیت، عوامل دیگری از قبیل میزان PH مایع سیمن، شکل ظاهری اسپرم ها و چند عامل دیگر نیز نیاز است.

چگونگی اسپرموگرام

این آزمایش را می توان در خانه یا آزمایشگاه انجام داد ولی مشکلی که وجود دارد این است که مایع منی ظرف 30 دقیقه باید به آزمایشگاه رسانده شود زیرا تست های آزمایشگاهی هر چه سریع تر باید انجام شود. هر فرد باید این آزمایش را در دو نوبت و به فاصله 4 هفته انجام دهد تا بتوان قضاوت درستی از باروری به دست آورد.

مایع سیمن تحت تاثیر چیست؟

عوامل متعددی روی این مایع، کیفیت و کمیت آن تاثیر می گذارند؛ ژنتیک، اشکالات موجود در بیضه ها و عوامل محیطی که یک به یک به آنها اشاره خواهد شد.

اختلالات ژنتیکی

برخی مردان از همان بدو تولد اشکالاتی روی کروموزوم مردانه خود دارند که باعث می شود دستگاه تناسلی نتواند بخوبی ایفای نقش کند. این روند در آینده می تواند موجب نازایی و بسیاری از مشکلات دیگر شود. اینها ممکن است ژن های معیوبی داشته باشند. البته این ژن ها در اثر عوامل محیطی مانند اشعه هم می توانند دچار اختلال شوند. گاه نیز دیده می شود تعداد زیادی از اسپرم ها در یک مرد دچار ناهنجاری هستند، مثلا بخشی به نام آکروزوم که در ناحیه سر اسپرم قرار گرفته و باروری با تخمک را میسر می سازد به دلایل نامشخصی وجود ندارد یا اسپرم شکلی غیرعادی دارد، سر وجود ندارد یا دو سر وجود دارد؛ همه اینها امکان باروری با تخمک را مختل می کند.

عوامل محیطی

از مهم ترین عوامل محیطی می توان به عوامل شغلی اشاره کرد. مردانی که مدت طولانی با آلاینده ها مانند کود شیمیایی یا سموم در تماس هستند، کیفیت اسپرمشان تحت تاثیر قرار می گیرد.

برخی از عوامل هم هستند که موجب از بین رفتن اسپرم ها یا مرگ آنها می شوند؛ مثلا کسانی که مدت طولانی روی صندلی می نشینند یا در حمام های گرم مانند جکوزی قرار می گیرند که این موارد حرارت بیضه ها را بالا می برد. اسپرم ها در محیطی با دمای حرارت 35 درجه می توانند بخوبی فعالیت کنند. به همین دلیل بیضه ها در کیسه بیضه قرار دارند و حرارت این غدد را کنترل می کنند.

بنابراین توجه به این نکته بسیار حائز اهمیت است بخصوص در نوزادان پسری که متولد می شوند باید از وجود بیضه ها درون کیسه اطمینان حاصل کرد برخی از نوزادان پسر دارای نهان بیضگی هستند. والدین حتما باید به این نکته توجه کنند و تا پیش از رسیدن بلوغ این مشکل را با کمک پزشک معالج حل کنند. گرچه در بیشتر موارد به مرور بیضه ها به داخل کیسه نزول پیدا می کنند، ولی هر گونه غفلت می تواند به نازایی کودک در آینده منجر شود.

بیماری ها

برخی از بیماری های عفونی در مردان مانند اوریون می تواند آینده باروری را به مخاطره اندازد. بنابراین همه بیماری های عفونی در کودک لازم است جدی گرفته شود. بیماری بسیار شایع دیگر، بیماری واریکوسل است. در این بیماری عروق بیضه متورم و واریسی شکل می شود. این بیماری باعث کاهش حرکت اسپرم و تغییر شکل ظاهری آنها و حتی کاهش تعدادشان می شود. واریکوسل قابل اصلاح است. شاید تعداد بسیاری از بیماران نیز از وجود بیماری شان اطلاع نداشته باشند و با ناباروری متوجه موضوع شوند.

استعمال مواد مخدر

تحقیقات نشان داده مصرف سیگار، الکل و دیگر مواد افیونی مانند حشیش و کوکائین مانع تولید اسپرم می شود و حتی در مواقعی اسپرم های ناقص را زیاد می کند.

مصرف دارو

افرادی که به سرطان مبتلا هستند و تحت درمان با داروهای شیمی درمانی بوده یا رادیوتراپی می شوند نیز ممکن است دچار اختلال در کیفیت اسپرم شوند و دارو هایی مانند سولفاسالازین یا برخی از دارو های ضدقارچ نیز چنین عملکردی دارند ولی اغلب با قطع دارو کیفیت مایع سیمن به حالت اول برمی گردد.

چه باید کرد؟

وقتی زوجی دچار نازایی می شوند، اولین قدم مراجعه به پزشک است. بعضی از اختلالات فقط باید از سوی افراد متخصص برطرف شود. اما همیشه شیوه زندگی و عادات غذایی را نباید از نظر دور داشت، چون ورزش، غذا و اصلاح عادات غلط؛ سه رکن اساسی در کیفیت و کمیت اسپرم هستند. اما کدام غذا ها می توانند کمیت اسپرم را ارتقا دهند؟

خوشمزه و مفید برای مردان

مارچوبه: مارچوبه گیاه بسیار مفیدی است که حاوی مقادیر زیادی از فولات، ویتامین K و ویتامین C است، حتی تحقیقات نشان داده مادران بارداری که در طول بارداریشان از این گیاه استفاده می کنند، کمتر نوزادانی با ناهنجاری های مادرزادی به دنیا می آورند. اما وجود ویتامین C در بیضه ها نقش محافظتی دارد. ویتامین C رادیکال های آزاد را کاهش می دهد. همچنین از چسبیدن اسپرم ها به یکدیگر جلوگیری می کند.

آووکادو: آووکادو میوه ای گرمسیری است، این میوه حاوی مقادیر زیادی ویتامین E، ویتامین B6 و اسید فولیک است. ویتامین های گفته شده بخصوص ویتامین E باعث افزایش تحرک اسپرم و بالا رفتن قدرت نفوذ آن داخل تخمک می شود.

موز: موز حاوی ویتامین B1، ویتامین A و ویتامین C است. همچنین موز حاوی آنزیمی به نام برومولین است که موجب تعدیل هورمون های جنسی مردانه می شود.

شکلات تیره: شکلات تیره دارای آرژنین هیدروکلراید است و شمار اسپرم ها و میزان مایع منی را دو برابر می کند.

سیر: سیر ماده غذایی مفیدی است که جریان خون را سرعت می بخشد. بهبود جریان خون قدرت و توان اسپرم ها را بالا می برد. همچنین موادی مانند سلنیوم و ویتامین B6 مانع آسیب به اسپرم شده و سطح هورمونی را متعادل می کند.

گردو: گردو حاوی آرژنین است. این ماده حجم و تعداد اسپرم ها را بالا می برد، همچنین حاوی امگا 3 است که جریان خون را در بیضه ها تسریع می کند. این آجیل قدرت آنتی اکسیدانی بالایی دارد و از اسپرم ها محافظت می کند. خوردن 7 عدد گردو در روز سطح کلسترول خون را پایین آورده و ریسک بیماری های قلبی و عروقی را کاهش می دهد.

مردان از این غذاها دوری کنند

مردانی که دچار اختلال در کیفیت اسپرم هستند، بهتر است از خوردن این مواد اجتناب کرده یا میزان آن را به حداقل برسانند. ثابت شده غذاهایی مانند شیرینی جات، قند و شکر، غذاهای فست فودی شامل پیتزا، سوسیس، کالباس، سس، غذاهای سرخ کرده (چیپس، پفک و...)، سیگار و الکل و دیگر مواد مخدر در حرکت و میزان آنها تاثیری منفی می گذارد.